Danas je utorak, 25. jun, 176. dan 2024. Do kraja godine ima 190 dana.
1822 – Umro njemački pisac Ernst Teodor Amadeus Hofman, čija su djela – puna grotesknog humora, fantazije, hipnoze, telepatije, otuđenosti i strave – znatno uticala na evropsku književnost. Sadržaj tih priča kompozitor Žak Ofenbah je koristio za opere. Djela: “Fantastične slike u Kaloovom maniru”, “Đavolji eliksiri”, “Serpionova braća”, “Životni nazori mačka Mura”.
1847 – Liberija proglašena nezavisnom republikom, ali s ograničenim suverenitetom /ostala je pod finansijskom kontrolom SAD/. Tu afričku državu su – sa statusom kolonije – osnovali 1822. oslobođeni crni robovi, preseljeni iz SAD na prostor uz Atlantski okean između Sijera Leone, Gvineje i Obale Slonovače. Nezavisnost Liberije SAD priznale su 25. juna 1862.
1867 – Amerikanac Lisjen Smit patentirao bodljikavu žicu.
1872 – Rimokatolički jezuitski red izbačen iz Njemačke.
1876 – U bici kod Litl Big Horna indijansko pleme Sijuks pod komandom poglavice “Ludog Konja” uništilo dio Sedme konjičke divizije generala DŽordža Armstronga Kastera. U bici su poginula sva 264 vojnika te jedinice, uključujući Kastera. Mada nije učestvovao u bici, pobjedu je sjajnom strategijom pripremio poglavica “Bik Koji Sjedi” – vođa Sijuksa i saveza plemena Dakota, koji je predvodio beznadežnu borbu protiv etničkog čišćenja i genocida koji je vlada SAD sistematski provodila nad Indijancima.
1903 – Rođen engleski pisac Erik Artur Bler, poznat kao Džordž Orvel, čija su antiutopijska djela vizija moguće totalitarne budućnosti svijeta i alegorična satira moderne diktature. Djela: romani “1984”, “Životinjska farma”, “Burmanski dani”, eseji “U kitu”, “Kritički eseji”, “Lov na slona”, “Engleska, vaša Engleska”, knjiga o Španiji “Pošta Kataloniji”.
1920 – U Vukovaru poslije pet dana rada završen Drugi kongres Socijalističke radničke partije Jugoslavije /komunista/, koji je usvojio novi program i statut i izmijenio naziv partije u Komunistička partija Jugoslavije. Za predsjednike Centralnog partijskog vijeća izabrani su Pavle Pavlović i Jakov Lastrić, a za sekretare Sima Marković i Filip Filipović.
1925 – U Užice uz veliko slavlje stigao prvi voz, popularno nazvan “ćira”. Izgradnju pruge između Vardišta i Užica počela je Austro-Ugarska odmah po okupaciji Srbije 1915. Projektovali su je austrougarski inženjeri, a u surovim uslovima gradili ratni zarobljenici Italijani i Rusi. “Ćira” je prestao da saobraća 1974, kad su u Jugoslaviji ukinute i mnoge druge pruge uskog kolosijeka.
1938 – Na dužnost stupio prvi predsjednik Irske Daglas Hajd.
1940 – U Drugom svjetskom ratu stupio na snagu sporazum o primirju Francuske s Njemačkom i Italijom. Njemačke trupe su, na osnovu sporazuma, okupirale zapadnu i sjevernu Francusku, pokrajine Alzas i Lorena su pripojene NJemačkoj, a Italiji dijelovi Francuske u Alpima. Na ostatku teritorije Francuske stvorena marionetska pronacistička vlada maršala Anrija Filipa Petena sa sjedištem u Višiju.
1942 – Britansko ratno vazduhoplovstvo u Drugom svjetskom ratu s hiljadu bombardera napalo njemački grad Bremen.
1950 – Napadom sjevernokorejskih snaga počeo Korejski rat, a svijet se našao na ivici izbijanja Trećeg svjetskog rata. Poslije kapitulacije Japana SSSR je zaposjeo sjeverni, a SAD južni dio Koreje, s granicom na 38. paraleli. SAD su u Koreji intervenisale pod zastavom UN, što je bio prvi slučaj oružane intervencije svjetske organizacije. Poslije maratonskih pregovora rat, koji je vođen s promjenljivom srećom, okončan je 27. jula 1953, a Korejsko poluostvo je podijeljeno duž 38. paralele na Sjevernu i Južnu Koreju.
1959 – SSSR predložio uspostavljanje denuklearizovane zone na Balkanskom poluostrvu i u Jadranskom moru.
1963 – “Premijer” južne kongoanske provincije Katange Moiz Čombe primoran da podnese ostavku. On je ubrzo poslije uspostavljanja nezavisnosti belgijskog Konga 30. juna 1960, uz pomoć inostranih plaćenika i kapitala kojem je bila neophodna marionetska vlast radi nastavljanja bezobzirnog eksploatisanja ogromnog rudnog bogatstva, proglasio “nezavisnost” Katange.
1966 – Jugoslavija i Vatikan obnovili diplomatske odnose.
1975 – Afrička država Mozambik poslije 477 godina kolonijalne zavisnosti od Portugalije stekla nezavisnost. Vlast je preuzeo Frelimo /Front za oslobođenje Mozambika/, čiji je vođa Samora Mašel postao prvi predsjednik Mozambika.
1988 – U Luksemburgu potpisana Deklaracija o uspostavljanju zvaničnih odnosa Evropske zajednice i SEV /Savjet za uzajamnu ekonomsku pomoć/, čime je okončano 30-godišnje uzajamno nepriznavanje i otvoren put saradnje dviju ekonomskih grupacija.
1991 – Slovenija i Hrvatska, suprotno važećem Ustavu Jugoslavije, jednostrano objavile nezavisnost od jugoslovenske federacije. Pokazalo se da je to značilo uvod u građanski rat, za šta ogromnu odgovornost – zbog prećutnog povlađivanja secesionističkim težnjama – snose vodeće zapadne zemlje, u prvom redu SAD i Njemačka.
1991 – Posljednje sovjetske jedinice, stacionirane u Čehoslovačkoj, napustile tu zemlju, 23 godine poslije vojne intervencije Varšavskog pakta, kojom je oborena vlast reformističkog rukovodstva pod vođstvom Aleksandra Dubčeka.
1992 – U Petrovo pod Ozrenom stigla grupa izbjeglica iz Zenice i okolnih sela, nakon dvanaestodnevnog teškog pješačenja.
1993 – U glavni grad Makedonije stiglo 14 oficira američke vojske, stacionirane u Berlinu.
1995 – U državnom udaru šeik Hamad bin Kalifa Al Tani zbacio s vlasti svog oca šeika Kalifu, emira arapske zalivske države Katar.
1996 – Udruženje pravnika Republike Srpske predalo Vilijamu Stubneru, vršiocu dužnosti šefa Kancelarije Haškog tribunala, krivičnu prijavu protiv lidera bosanskih Muslimana Alije Izetbegovića i tadašnjeg potpredsjednika Federacije BiH Ejupa Ganića zbog ratnih zločina.
1996 – Od eksplozije kamiona-bombe koju su islamski teroristi podmetnuli u stambeno naselje američke vojske kod grada Dahran u Saudijskoj Arabiji, poginulo 19 Amerikanaca i ranjeno bezmalo 400.
1997 – Umro francuski okeanograf Žak Iv Kusto, član Francuske akademije, veliki borac za zaštitu čovjekove okoline. Prvi dokumentarni film “Deset hiljada metara pod morem” snimio je 1943. i otad je uradio mnoštvo dokumentarnih filmova i televizijskih serija o životu u morima i okeanima, krstareći svijetom svojim brodom-laboratorijom “Kalipso”. Za film “Svijet tišine”, koji je snimio s francuskim režiserom Lujom Malom, 1956. je na festivalu u Kanu dobio “Zlatnu palmu”. Dobitnik je tri puta nagrade “Oskar”. Napisao je više knjiga, uključujući “Putovanje ‘Kalipsa” i “Kroz 18 metara vode”. Ostali filmovi: “Svijet bez sunca”, “Zlatna riba”.
1999 – Albanci zapalili crkvu Svete Trojice u Velikoj Reci u opštini Vučitrn, a u blizini crkve Svetog Nikole u Prištini zapaljena kuća Momčila Blagotića, predsjednika crkvene opštine Priština.
2003 – Članovi Stalnog komiteta za vojna pitanja (SKVP) BiH usvojili u Sarajevu, uz određene izmjene, Plan aktivnosti za priključivanje BiH Partnerstvu za mir, Pravilnik o radu i zapošljavanju u Sekretarijatu SKVP i dokument Vojna doktrina oružanih prava u BiH.
2008 – Britanska kraljica Elizabeta Druga dodijelila je piscu Salmanu Ruždiju /61/ titulu viteza zbog njegovog doprinosa književnosti.
2009 – Umrla američka glumica Fara Fosit, jedno od prvih lica američkog filma sedamdesetih i seks simbol. Fositova je studirala umjetnost i bavila se manekenstvom. Nagli uspon u karijeri uslijedio je poslije uloge glamurozne DŽil Marou u serijalu o tri privatne detektivke – “Čarlijevi anđeli”.
2009 – Umro američki muzičar afroameričkog porijekla Majkl Džozef Džekson. Rođen je u porodici muzičara i debitovao je na profesionalnoj sceni sa svega jedanaest godina kao član grupe “DŽekson 5”. Samostalnu karijeru započeo je 1971. godine. Pet njegovih albuma spadaju među najprodavanije u istoriji muzike: “Off the Wall” (1979), “Thriller” (1982), “Bad” (1987), “Dangerous” (1991) i “HIStory” (1995). Ukupno, njegovi albumi prodati su u više od 750 miliona primjeraka. Spada među rijetke koji su u “Rokenrol hol slavnih” uvršteni u dva navrata. Vlasnik je i Ginisovog rekorda za “Najuspješnijeg zabavljača svih vremena” kao i 13 “Gremi” nagrada. DŽekson, nerijetko nazivan “Kraljem popa”, bio je, između ostalog, poznat i po izuzetno ekstravagantnom životu.
Foto: Pixabay
Izvor: SRNA
