Tek nakon rata, polusrušenih crkava, manastira i kapela skoro više nego vjernika – bilo je sumnje da će ikada postati normalno, ali Bog uvijek pobjeđuje, priča otac Zoran
Priredila: Dunja PAŠALIĆ
Kada je prije 20 godina mladi sveštenik Zoran Živković došao sa suprugom u Parohiju zavidovićku u Federaciji BiH, “veliku poput male eparhije”, počelo je vaskrsenje hramova na ovom području i od tada do danas svi su obnovljeni, uključujući veliku svetinju manastir Vozućicu.
Obnovljeni su četiri crkve, parohijski dom, tri kapele i podignute četiri nove, te obnovljen jedan manastir, a u toku je reosnivanje drugog – manastira Udrim, koji je već 300 godina ruševina.
Izrazitu zaslugu u svemu tome ima paroh zavidovićki, protojerej-stavrofor Zoran Živković sa svojom porodicom, prema kome je postradali srpski narod tog kraja izgradio veliko povjerenje.
Nakon dvije decenije marljivog rada, otac Zoran priča Srni da je danas posebno ponosan na činjenicu da 800 godina samostalnosti Srpske pravoslavne crkve /SPC/ dočekuje u obnovljenom manastiru Vozućici, ali i na to što ove godine počinje istorijski poduhvat – obnova manastira Udrim.
Osim Svetog Save, navodi on, veliki trag u srpskom narodu ostavili su i ostali vladari iz slavne loze Nemanjića, gradeći crkve, manastire, škole i bolnice svuda po srpskim zemljama, a narodno predanje kaže da su i manastiri Vozućica u Vozući i Udrim u Gostoviću, oba na području opštine Zavidovići, zadužbine slavnih Nemanjića, odnosno srpskog kralja Dragutina iz 14. vijeka.
“Ovo narodno predanje nam samo dodatno uvećava radost jer su istorija i život naše crkve prisutni u našem kraju od osnivanja SPC”, naglašava paroh zavidovićki.
ISTORIJA MANASTIRA VOZUĆICA – ISTORIJA STRADANJA I VASKRSENJA
Istorijski izvori svjedoče da je manastir Vozućica bio posvećen Svetom Nikoli, zatim Pokrovu Presvete Bogorodice, te da je prilikom osveštanja poslije obnove 1865. godine posvećen Presvetoj Trojici, pod čijim patronatom je i danas.
Paroh Živković ukazuje da je Vozućica u istoriji mnogo puta stradala, ali je uz Božiju pomoć i obnavljana.
“Gotovo sva arhivska građa o manastiru Vozućica je u tim neprilikama uništena, te za sada najstariji pomen nalazimo u proširenom popisu Bosanskog Sandžaka iz 1604. godine, gdje se u Vozući pominje ime igumana Teofana, što se sigurno odnosi na manastir Vozućicu”, govori otac Zoran.
Manastir se, dodaje on, pominje i 1617. godine, kada je neki prepisivač Petar prepisao knjigu “LJestvica” pri Hramu Svetog Nikole zvanom Vozuća. Sljedeći pomen manastira Vozućica je iz 1622. godine, kada je neki “rasoder” Ilija u vrijeme Igumana Serafiona pisao Trebnik u manastiru Vozuća. Osim njih, pominje se još i to da je u selu Detlaku /vjerovatno u manastiru Detlaku/ Zaharije Vozućanin 1628. godine prepisao Molitvenik u vrijeme patrijarha Pajsija i bosanskog mitropolita Isaije.
Manastir je opustio poslije poraza Austrije u austrijsko-turskom ratu, te nakon toga nikad nije došlo do obnove monaškog života.
“Istorijski izvori navode da je jedan dio vozućkog manastirskog bratstva otišao u manastir Raču, a drugi u manastir Kruševo /Dobrun/, gdje se u pomeniku ovih manastira pominju imena monaha iz Vozuće.
Poslije dugog niza godina domoroci sveštenici iz porodice Popović započeli su obnovu manastira Vozuća, koja je trajala od 1856. do 1859. godine, ali je osveštanje obavljeno tek 1865. godine na drugi dan Duhova, te je manastir tada i posvećen Presvetoj Trojici”, ističe paroh zavidovićki.
MANASTIRSKA ŠKOLA – MEĐU PRVIM U BiH
Protojerej-stavrofor Živković kaže da je velikim zalaganjem prote Serafima Markovića u vrijeme obnove manastira Vozućica izgrađena i manastirska škola.
Ovu školu je prota Serafim otvorio u svojoj kući u selu Vasovine 1851. godine, a 1858. njen rad je preseljen u novoizgrađeni objekat škole kod manastira.
Manastir je stradao ponovo u Prvom svjetskom ratu 1917. godine, kada su austrijski vojnici odnijeli crkveno zvono. Stradanje se ponovilo i u periodu 1941-1945. godine, kada je stradao i paroh vozućki Jovan Zečević, koji je kasnije proglašen za sveštenomučenika.
Manastir Vozućica pretrpio je stradanje i u posljednjem ratu.
“Tako je nakon završetka rata sa krova manastirske crkve skinut bakarni pokrivač, zvonik zapaljen, a zvono odneseno. Hram je od 1996. do 2000. godine bio otkriven, te je po kamenom svodu manastirske crkve izraslo drveće, trava i korov. U krovu kupole se zaustavio neaktivirani tromblon koji je tu stajao sve do početka obnove manastira. Unutrašnjost manastirske crkve bila je oštećena. U manastirskoj crkvi nakon rata nije zatečeno ništa od crkvenog inventara”, navodi on.
Prilikom izmještanja dijela manastirskog inventara, bogoslužbenih predmeta i knjiga mnogo toga je, ističe, zagubljeno, tako da su nakon rata manastiru vraćene samo matične knjige i jedan dio arhiva koji je čuvan u manastiru Ozren.
Najveća šteta je što se među izgubljenim dragocjenostima manastira Vozućica nalazi i najstarija knjiga koja je čuvana u njemu “Božidarev zbornik”, štampan u Mlecima 1538. godine.
OBNOVA VOZUĆICE NA VELIKU RADOST SVIH VOZUĆANA
Ova veoma značajna svetinja za Srbe iz Vozuće obnavljana je od 2006. do 2015. godine, u vrijeme službovanja paroha zavidovićkog i administratora manastira Vozućice oca Živkovića, uz veliku podršku vjernika i Građevinskog odbora.
Obnova manastira je započeta po blagoslovu blaženopočivšeg mitropolita dabrobosanskog Nikolaja, a osveštanje obnovljenog hrama obavio je administrator Mitropolije, episkop zahumsko-hercegovački i primorski Grigorije 26. jula 2015. godine.
Prošle godine je počelo freskopisanje manastira Vozućica, koji se nalazi na listi Spomenika kulture BiH od 1970. godine.
OBNOVLJENI HRAMOVI U ZAVIDOVIĆIMA, ŽEPČU, GOSTOVIĆU, STOGU, VOZUĆI
Otac Zoran kaže da je prvo obnovljena crkva u Zavidovićima, a zatim hram u Žepču, koje je osveštao mitropolit Nikolaj.
Onda dolazi jedan period koga, kako ističe, u tom momentu nije ni bio svjestan, a to je istovremena obnova crkve u Gostoviću, crkve u Stogu i manastira Vozućica.
“Ni sam ne znam kako se to sve desilo, ali jednostavno sam imao želju da se obnove ovi hramovi, a narod je pratio moj tempo i došlo je do toga da sam u isto vrijeme imao tri velika gradilišta i nije mi nedostajalo ni vremena ni sredstava. Vjernika koji žive na ovim parohijama je veoma malo, ali sa gradnjom hramova, naši ljudi sve češće dolaze u rodni kraj”, priča sveštenik Živković.
Obnovljenu crkvu u Gostoviću osveštao je mitropolit Nikolaj 2007, a u Stogu 2009. godine.
U međuvremenu su, uz pomoć naroda, obnovljene tri kapele u Bistrici, Želećoj i Brezovim Danima /na groblju Borijaš/, te su podignute četiri nove u LJeskovici na groblju Lanište i na groblju Vakuf, u Brezovim Danima na Aleksića groblju i na groblju u mjestu Kladari.
Izgrađen je i zvonik na crkvištu u Vasićima nedaleko od Stoga, gdje je nekad postojala stara crkva prije gradnje hrama u samom Stogu. Osim ovoga, obnovljen je i Parohijski dom u Zavidovićima.
“Obnova manastira Vozućica je najduže trajala, ali s razlogom, jer se obnovi tako velike svetinje pristupalo sa velikom pažnjom i temeljno. Manastir je osveštao administrator Mitropolije, episkop zahumsko-hercegovački i primorski Grigorije 25. jula 2015, a već sljedeće, 2016. godine, proslavljen je veliki jubilej sedam vijekova manastira Vozućica”, kaže paroh zavidovićki.
“MOŽDA SAM NA POČETKU SUMNJAO, ALI BOG UVIJEK POBJEĐUJE”
Uprava nad manastirima, kao i svim crkvama, kapelama i ostalom imovinom na području bivših parohija Zavidovićke, Žepačke, Vozućke i Hrške u Stogu povjerena je odlukom blaženopočivšeg mitropolita Nikolaja od 31. decembra 1999. godine mladom svešteniku Zoranu Živkoviću, koji je postavljen u Parohiju zavidovićku.
“Parohija velika kao mala eparhija, a tek izašla iz rata. Crkava, manastira i kapela skoro više nego vjernika. Bogosluženja se često vrše u crkvi pod otvorenim nebom, bez osnovnih uslova, jer su to crkve u polusrušenom stanju. Sve je ovo jedan veliki izazov koji je stavljen pred mene, neiskusnog sveštenika, i moju suprugu”, govori paroh zavidovićki.
Iako je zatekao takvo stanje, on naglašava da je ipak bio zahvalan njegovom mitropolitu Nikolaju, koji ga je rukopoložio i dao mu parohiju.
“Možda sam na samome početku sumnjao u sebe i u mogućnost da nekad dođe do normalnih uslova u ovoj parohiji, ali je Bog onaj koji uvijek pobjeđuje, te je pobijedio i ovu moju sumnju”, kaže otac Zoran.
Bog mu je, ističe, bio pomoćnik od samog početka, a kasnije su mu se priključivali i vjernici raseljeni svuda po svijetu.
“Iako žive daleko od rodne grude, ljubav prema zavičaju ih ipak vezuje ponajprije za njihove svetinje. I tako počinje vaskrsavanje parohija i hramova na ovom području”, navodi otac Zoran.
ZASLUŽENA ODLIKOVANJA ZA TRUD I RAD
Za trud i rad na obnovi duhovnog i materijalnog života Crkve, blaženopočivši mitropolit Nikolaj odlikovao je sveštenika Živkovića pravom nošenja crvenog pojasa, a kasnije i činom protonamjesnika.
Tadašnji administrator Mitropolije dabrobosanske, episkop zahumsko-hercegovački i primorski Grigorije odlikovao ga je činom protojereja na dan osveštanja obnovljenog manastira Vozućica.
Sveštenika Živkovića je potom mitropolit Hrizostom odlikovao pravom nošenja naprsnog krsta u januaru 2018. godine, a iste godine i Zlatnom plaketom Svetog Petra Sarajevskog.
CIJELA PORODICA ŽIVKOVIĆ DOPRINIJELA OBNOVI DUHOVNOG ŽIVOTA
Obnavljajući svetinje na ovim parohijama, obnavljala se i porodica Živković.
“Za ovih 20 godina služenja na ovim parohijama, supruga i ja smo dobili tri kćerke: Tamaru, Anastasiju i Teodoru, koje su sa nama i vjernim narodom pratile i učestvovale u obnovi materijalnog i duhovnog života u ovim napuštenim srpskim mjestima”, govori otac Zoran.
Veliki trud i rad dao je i velike rezultate.
“Sve hramove i bogoslužbena mjesta na ovim parohijama smo obnovili, te se nadamo da će nam Bog dati snage i volje da uspijemo obnoviti i ono što je bilo prepušteno zaboravu već više od 300 godina, a to je manastir Udrim”, zaključuje paroh zavidovićki protojerej-stavrofor Zoran Živković.
STRADANJE VOZUĆE
Srbi iz Vozuće su surovo prognani u operaciji takozvane Armije BiH “Uragan” koja je trajala od 10. do 24. septembra 1995. godine, a prethodilo joj je NATO bombardovanje i uništavanje srpskih civilnih repetitora i objekata.
Na tri lake pešadijske brigade Vojske Republike Srpske napadalo je 23.000 vojnika Drugog i Trećeg korpusa takozvane Armije BiH, odred “El mudžahedin” uz podršku NATO snaga za brza dejstva.
Tada je spaljeno 30 sela, protjerano 1.920 porodica sa 7.680 članova, ubijeno više od 500 vojnika i civila. Posmrtni ostaci više od 120 srpskih vojnika i civila još se traže, uz stalne opstrukcije i prikrivanje svjedoka i dokaza.
Foto: srna.rs
Izvor: SRNA
