Danas je ponedjeljak, 16. novembar, 321. dan 2020. Do kraja godine ima 45 dana.
42. godine p. n. e. – Rođen rimski car Tiberije Klaudije Neron Cezar Avgust, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. do 37. godine nove ere osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. Pod starost je proglasio zakon “Uvreda veličanstva” i vladao sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, a u Rimu je njegov miljenik prefekt pretorijanaca Lucije Elije Sejan zaveo je krvav režim u carevo ime. U nastojanju da se dočepa prijestola, Sejan je ubio carevog sina Julija Cezara Druza, poslije čega je Tiberije naredio njegovo smaknuće.
1272. – Umro engleski kralj Henri Treći, koji je stupio na prijesto već u devetoj godini – kad mu je 1216. u Prvom baronskom ratu poginuo otac Džon Bez Zemlje, ali je stvarno počeo da vlada 1234.
1532. – Španski osvajač Fransisko Pisaro na prevaru, sa samo 200 vojnika, zauzeo grad Kahemarku i zarobio cara Inka Atahualpu.
1797. – Umro pruski kralj Fridrih Vilhelm Drugi, koji je tokom 13-godišnje vladavine provodio politiku teritorijalnog širenja zemlje, posebno se okoristivši prilikom druge i treće podjele Poljske 1793. i 1795. Od 1792. do 1795. pridružio se Austriji u savezu protiv revolucionarne Francuske. Religioznim ediktom iz 1788. proklamovao je vjersku toleranciju, ali taj akt je u praksi imao krajnje ograničen domet, kao i skromne liberalne reforme ozakonjene 1794.
1828. – Francuska, Velika Britanija i Rusija priznale nezavisnost Grčke, što je Otomansko carstvo odbilo da prihvati, ali je 1829, poslije poraza u ratu s Rusijom, mirom u Jedrenu prinuđeno da prizna nezavisnost Grčke.
1831. – Umro pruski general Karl Marija fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. vijeka, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u djelu “O ratu”. Zbog neslaganja s politikom vodećih krugova Pruske prema francuskom caru Napoleonu Prvom Bonaparti, protiv koga se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. bio je u službi Rusije.
1848. – U Rimu – kojim je autokratski vladao papa Pije Deveti – izbila pobuna i uspostavljena je Rimska republika, u kojoj su ustanovljene mnoge institucije po ugledu na Francusku revoluciju.
1895. – Rođen njemački kompozitor Paul Hindemit, koji je stvarao na osnovu disonantnog kontrapunkta i slobodnog shvatanja tonaliteta. Kad su nacisti 1933. proskribovali njegova djela kao dekadentna, otišao je u Ankaru, a od 1939. bio je profesor na univerzitetima u SAD i Švajcarskoj. Djela: opere “Novosti dana”, “Kardijak”, “Slikar Matis”, “Harmonija svijeta”, šest gudačkih kvarteta, “Kamerna muzika, op. 36”, koncerti i sonate za razne instrumente, teorijska djela “Tradicionalna harmonija”, “Kompozitorov svijet”.
1912. – Počela Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu, u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki-paše, koja se povukla poslije poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla poslije trodnevnih borbi, čime je Vardarska Makedonija konačno oslobođena od Turaka.
1914. – Počela Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svjetskom ratu, na frontu širokom oko 200 kilometara od Beograda do Guče, u kojoj je srpska vojska poslije mjesec dana teških borbi do nogu potukla Petu i Šestu austrougarsku armiju pod komandom generala Oskara Poćoreka. Pošto su agresori okupirali Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i cijelu sjeverozapadnu Srbiju, počinivši masovne ratne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte, dogodilo čudo. Tri srpske armije – koje su se našle u naizgled bezizlaznom položaju – u silovitom kontraudaru, tokom višednevnih žestokih okršaja, potpuno su razbile neprijatelja i do 15. decembra 1914. istjerale iz Srbije posljednjeg austrougarskog vojnika, izuzev 42.538 zarobljenih. Tokom bitke je poginulo više od 57.000 austrougarskih vojnika i oficira, a Srbi su zaplijenili veliku količinu ratnog materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500 vozila s municijom i 60.000 pušaka. Izuzetne zasluge za pobjedu imao je general Živojin Mišić, unaprijeđen poslije bitke u čin vojvode, čija je Prva armija između 29. novembra i 2. decembra 1914. izvršila odlučujući proboj na Suvoboru.
1918. – Poslije propasti Austro-Ugarske Monarhije u Prvom svjetskom ratu Mađarska proglašena nezavisnom republikom.
1933. – SSSR i SAD uspostavili diplomatske odnose.
1941. – U Drugom svjetskom ratu počela Druga njemačka ofanziva na Moskvu, koja je, kao i prva, započeta u septembru 1941, kad su Nijemci došli 30 kilometara do Moskve, završena neuspjehom. Ovog puta Nijemci su prišli na 25 kilometara, ali je Crvena armija slomila ofanzivu 5. decembra 1941. i u protivudaru ih do 10. januara 1942. odbacila 200 kilometara zapadno od Moskve. Tim prvim velikim uspjehom nad Silama osovine krahirala je njemačka doktrina “munjevitog rata” /”blic krig”/ i nagoviješten preokret u ratu u korist antihitlerovske koalicije.
1960. – Umro američki filmski glumac Klark Gejbl, koji je igrao u više od 70 filmova, zračeći nesvakidašnjim magnetizmom, posebno na žensku publiku. Filmovi: “Istočni put”, “Slobodna duša”, “Dogodilo se jedne noći” /nagrada “Oskar”/, “Pobuna na brodu ‘Baunti'”, “Kinesko more”, “Prohujalo sa vihorom”, “San Francisko”, “Mogambo”, “Probni pilot”, “Učiteljevo mezimče”, “Neprilagođeni”, “LJudi u bijelom”.
1965. – SSSR lansirao “Veneru 3”, prvi svemirski brod koji je – stigavši na Veneru u martu 1966. – dospio na drugu planetu.
1965. – Umro irski državnik Vilijam Tomas Kosgrejv, prvi predsjednik Irske od 1922. do 1932.
1970. – Pakistan saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su se sručili na obale Istočnog Pakistana /sadašnji Bangladeš/ i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.
1972. – Generalna skupština UN odlučila da Portugalija treba da napusti kolonijalne posjede u Africi. Vlada u Lisabonu je nezavisnost afričkim kolonijama priznala poslije obaranja profašističkog režima u aprilu 1974.
1981. – Umro američki filmski glumac Vilijam Holden, koji je najčešće tumačio uloge “idealnog” tipa savremenog Amerikanca. Filmovi: “Bulevar sumraka”, “Juče rođena”, “Snaga oružja”, “Mjesec je plav”, “Iznad 30. sprata”, “Stalag 17” /nagrada “Oskar”/, “Piknik”, “Most na rijeci Kvaj”, “Svijet Suzi Vong”, “TV mreža”, “Divlja horda”.
1991. – Ruski predsjednik Boris Jeljcin potpisao seriju dekreta kojima je prenio vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.
1993. – UN, poslije velike blamaže američkih trupa, zvanično odustale od potrage za liderom najmoćnije frakcije u Somaliji Mohamedom Farahom Aididom.
1995. – Bivši predsjednik Južne Koreje Ro Te Vu uhapšen pod optužbom za korupciju.
1996. – Donošenjem Zakona o odbrani Republike Srpske stvorene osnove za reorganizaciju srpske vojske, pa je predsjednik Biljana Plavšić donijela Odluku o izmjenama i dopunama Odluke o mirnodopskoj formaciji Vojske Srpske, u skladu s kojom se Glavni štab preimenuje u Generalštab, kasnije u Đeneralštab.
1997. – Umro francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. Osamdesetih godina 20. vijeka se, pod uticajem italijanskih komunističkih reformista, verbalno opredijelio za politiku “evrokomunizma”, ali je u suštini ostao vjeran staljinističkom poimanju komunizma, podređujući svoju partiju prije svega interesima Moskve. Djela: “Šta je francuska Komunistička partija?”, “Demokratski izazov”, “Politika francuske Komunističke partije”, “Govorimo otvoreno”, “Odgovori”, “Nada u sadašnjost”.
2000. – Jugoslovenska Vlada odlučila da uspostavi diplomatske odnose sa SAD, Velikom Britanijom, Njemačkom i Francuskom, koje je Beograd prekinuo tokom vazdušnih udara NATO 1999. godine. Vlada je odlučila da uspostavi odnose sa SAD.
2001. – Makedonski parlament usvojio ustavne amandmane koje je predložio makedonski predsjednik Boris Trajkovski. Usvajanjem ustavnih promjena sankcionisan je Ohridski sporazum, uz dodatna kompromisna rješenja koja se tiču statusa makedonskog naroda u preambuli Ustava i položaja vjerskih zajednica.
2004. – Predsjednik SAD Džordž Buš imenovao savjetnika za nacionalnu bezbjednost Kondolizu Rajs za nasljednika Kolina Pauela na funkciji državnog sekretara u svom drugom mandatu.
2007. – Više od 3.000 ljudi poginulo u uraganu “Sidr” koji je zahvatio južni dio Bangladeša.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
