Sekretar Jevrejske opštine u Doboju Dario Atijas poručio je da se sjećanje na stradale Jevreje u Holoaustu mora sačuvati i biti na oprezu da bi se na vrijeme prepoznali pojavni oblici civilizacijskog zla – nacizma i fašizma započetog 1930. godine koji je uzeo više od 60 miliona žrtava širom Evrope, među njima šest miliona Jevreja.
Atijas, koji će danas prisustvovati obilježavanju Dana sjećanja na žrtve ustaškog zločina – genocida NDH u koncentracionom logoru Jasenovac i njegovom najvećem stratištu Donjoj Gradini, poručio je da borba protiv mržnje mora biti stalna kako bi živjeli u civilizovanom svijetu, cijenili slobodu i gradili bolji svijet.
Govoreći o stradanju Jevreja, Srba, Roma i drugih u Jasenovcu, Atijas kaže da je riječ o opsesivnom ubijanju industrijskih razmjera.
“Ne smijemo dozvoliti da naša srca preuzme mržnja kao što se to desilo njemačkom narodu i ostalim ekstremnim nacionalističkim grupama koje su stvorile Nezavisnu državu Hrvatsku, a što se dogodilo i u Slovačkoj, Mađarskoj i drugim zemljama u kojima je došlo do istrebljenja Jevreja”, rekao je Atijas Srni.
On je poručio da se ne mogu održati revizionistički pokušaji promjene istorije s obzirom da podaci i dokumentacija o stradanjim postoje i oni su sačuvani.
Kada je u pitanju stradanje Jevreja u Doboju, kao i na prostoru BiH, Atijas kaže da je sistem njihovog uništenja bio takav da su muškarci odvođeni u Jasenovac a žene i djeca u logor u Đakovu.
On je ukazao na svjedočenje Josipa Elezara, koji je imao sreću da pobjegne iz tada, kako je naveo, ustaškog Doboja, o stradanjima svog oca Salomona Elezara koji je deportovan u logor Jasenovcu i majke Erne koja se otrovala kada su je ustaše hapsile u Doboju.
Od desetoro Salomonove djece, samo su Josip, Ida i Klara preživjeli, dok su ostala braća i sestre, zajedno sa njihovim članovima porodica, odvedeni u Jasenovac gdje su ubijeni.
Atijas kaže da je Elezar, kasnije potpukovnik u JNA, ostavio pisani trag o periodu ubijanja i bespravlja dolaskom ustaša i Nijemaca u Doboj tokom Drugog svjetskog rata, kao i agresivnom pokrštavanju na katoličku vjeru, denunciranja i odvođenja u logore.
U jednom od njih Elezar navodi da su Jevreji pod prinudom odvođeni na rad kod njemačke vojske iza Sokolskog doma u Doboju ili u logore, i da je tragika tih malih vrijednih trgovaca, ljekara, obućara i kočijaša bila u tome što su Jevreji.
“U takvoj atmosferi trgovac građevinskim materijalom Renert i njegova supruga, starac i starica, da ne bi bili odvedeni u logor, svjesno su se otrovali u svojoj sobi”, napisao je Elezar.
On je naveo da su “najistaknutije ustaše” bili Glavanića, iz berberske radnje na staroj stanici, zatim Mahnića, koji je bio glavni organizator dijeljenja Jevrejima žutih traka, i dobojske babice čijeg se imena ne sjeća.
Kao organizator ustaške vlasti posebno se isticao bankovni činovnik Dusper, a nakon njega katolički sveštenik Kamber, ističe Elezar.
Atijas je ukazao i na one koji su imali sreću da tada prežive, poput braće Alberta i Jozefa Pesaha velikih dobojskih trgovaca, a spašeni su zahvaljujući ocu Milana Kovačevića koji ih je izbavio da bi nakon toga iz Dubrovnika brodom prebjegli u Argentinu.
Prema kazivanju Dede Trampića, koji je radio kod braće Pesah, tadašnji rabin Juda Mačor proveden u zatvor gdje je i zadnji puta viđen živ.
Atijas je podsjetio na okolnosti spasavanja njegovog djeda Mihajla Atijasa, koga je 1942. godine na željezničkoj stanici od deportacije sačuvao željeznički činovnik Rajko Zakonović.
“Kada su se svi razišli on je preplivao rijeku Bosnu i gotovo tri godine sakrivao kod porodice Smailbegović u Velikoj Bukovici. Nakon toga, budući da su i oni bili osumnjičeni da pripadaju narodnooslobodilačkom pokretu, djed je prebjegao u selo Stanove, nakon čega se do 1945. sklanja u selo Kožuhe kod Anđe, bake Borislava Paravca, nekadašnjeg srpskog člana Predsjedništva BiH”, rekao je Atijas.
Sreću da preživi, kaže Atijas, imala je i njegova baka Berta, koja je 1941. godine odvedena u sarajevski zatvor, da bi već 1942. godine ponovo bila uhapšena i sprovedena u logor na ostrvo Rabu u Hrvatskoj, koji je bio pod italijanskom upravom, a time i blaži po Jevreje.
“NJena cijela porodica je stradala, izuzev majke i brata”, opisuje Atijas.
U znak sjećanja na stradale dobojske Jevreje 28. aprila prošle godine u dvorištu Jevrejskog kulturnog centra u Doboj postavljena je Spomen-ploča sa uklesanim imenima njih 89.
Atijas kaže da će delegacije jevrejskih opština Doboj i Banjaluka danas prisustvovati komemorativnom skupu u Donjoj Gradini i podsjetio da je Jevrejska opština Doboj odmah nakon praznika Pesah započela sa aktivnostima u znak sjećanja na stradale služeći pomene u Bijeljini, Doboju i Brodu.
Foto: rtvdoboj.org
Izvor: SRNA
