Narodna skupština Republike Srpske na Palama odbacila je 6. maja 1993. godine Vens-Ovenov plan, koji je ukidao Srpsku, a BiH predviđao kao državu sačinjenu od deset kantona – na taj način definitivno je otklonjena opasnost od nestanka Srpske, koja je bila dio svih narednih mirovnih planova.
Tadašnji predsjednik Srbije Slobodan Milošević je, pod prijetnjom većim sankcijama SR Јugoslaviji, prihvatio ovaj plan na sastanku sa Ovenom u Beogradu 24. aprila 1993. godine. Plan su prihvatili i muslimani, predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman i predstavnici hrvatskog naroda u BiH.
Njima je taj plan odgovarao jer je Vojska Republike Srpske stajala daleko najbolje na terenu, a počeli su i sukobi muslimana i Hrvata u centralnoj Bosni.
Oven je sazvao mirovnu konferenciju u Atini 1. maja 1993. godine na kojoj su učestvovale sve zaraćene strane.
Predsjednik Srpske Radovan Karadžić nije želio da potpiše sporazum jer se plašio da će Republika Srpska nestati. Oven se uzdao da će Milošević, predsjednik Crne Gore Momir Bulatović i predsjedik Sr Јugoslavije Dobrica Ćosić uticati na Karadžića da potpiše sporazum.
Karadžić je, nakon višečasovnog ubjeđivanja, pristao da potpiše, ali pod uslovom da plan ratifikuje Narodna skupština Republike Srpske.
Skupština je sazvana 5. maja 1993. godine na Palama. Prisustvovali su joj i Milošević, Bulatović, Ćosić i grčki premijer Konstantinos Micotakis, koji su ubjeđivali srpske poslanike da prihvate plan.
Međutim, general Ratko Mladić, tada komandant Glavnog štaba Vojske Republike Srpske, pokazao je poslanicima teritorije pod kontrolom vojske i teritorije koje je Srbima nudio Vens-Ovenov plan.
Prije glasanja, predsjednik Skupštine Momo Krajišnik zatražio je pauzu i poslanici su otišli na konsultacije.
Krajišnik i ogromna većina poslanika nisu bili za prihvatanje prijedloga, pa je Skupština odbacila plan.
Nakon ovog burnog istorijskog zasjedanja koje se završilo u prvim jutranjim časovima, SR Јugoslavija je 6. maja uvela sankcije Republici Srpskoj, kao što je Milošević i obećao u slučaju da plan bude odbijen.
Strani posmatrači su na Drini kontrolisali da li se sankcije poštuju.
Međutim, Republika Srpska je opstala i u svim narednim mirovnim planovima bila je nezaobilazan dio sporazuma, sve do Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Srbi u BiH privatili su sve ostale mirovne planove osim Vens-Ovenovog.
Prvo je prihvaćen Beogradski sporazum, koji je predviđao skraćenu Јugoslaviju sačinjenu od Srbije, BiH, Crne Gore i Makedonije.
Taj plan je predviđao da BiH bude bez ikakvih unutrašnjih granica, da ima vlast po nacionalnom ključu kao i do tada, a da se na isti način, republičkim ključem, bira savezna skupština, dok bi predsjedništvo bilo rotirajuće.
Muhamed Filipović i Adil Zulfikarpašić su u ime SDA prihvatili plan, ali ga je Alija Izetbegović odbio.
Srbi su prihvatili i Kutiljerov plan o tri nacionalna kantona i nezavisnoj BiH, koji je takođe odbila SDA.
Skupština Republike Srpske prihvatila je i Oven-Stoltenbergov plan sa tri nacionalne republike unutar BiH.
Na kraju je prihvaćen i Dejtonski sporazum.
Foto: rtrs.tv
Izvor: SRNA
