Danas je utorak, 24. septembar, 267. dan 2024. Do kraja godine ima 99 dana.
768 – Umro franački kralj Pipin Treći – Mali, prvi monarh iz dinastije Karolinga. Vladao je od 747. godine, a potpunu vlast je prigrabio 751. kad je uz saglasnost rimskog pape zbacio Hilderika Trećeg, posljednjeg vladara iz dinastije Merovinga. Osnovao je Papsku državu 756, poklonivši papi zemlje u srednjoj Italiji.
1227 – Umro prvi srpski kralj – Stefan Nemanjić Prvovjenčani, drugi sin velikog župana Stefana Nemanje, za vrijeme čije vladavine je Srbija dobila i državnu i crkvenu samostalnost. Prije nego što se Nemanja 1196. zamonašio ustupio je prijesto njemu, a ne najstarijem sinu Vukanu, čije je državničke sposobnosti manje cijenio, a i zato što je Stefan bio zet vizantijskog cara Aleksija Trećeg – Anđela. Braća su se potom oštro sukobila, ali ih je izmirio najmlađi Nemanjin sin – monah Sava. U toku vladavine Stefan je razvio jake trgovinske veze sa Dubrovčanima i Mlečanima, a pred kraj života napisao je “Žitije Svetog Simeona” /Stefana Nemanje/.
1706 – Švedska i Saksonija u Altrantštatu sklopile mir kojim se Švedska odrekla poljske krune i priznala poljskog kralja Stanislava Lešćinjskog, štićenika švedskog kralja Karla Dvanaestog.
1852 – Francuski inženjer Anri Žifar izveo prvi let dirižablom na parni pogon, preletjevši 27 kilometara od Pariza do Trapa.
1863 – Donesen zakon o osnivanju Velike škole u Beogradu, koja je nastavila i reformisala rad započet na Liceju. Škola je imala Filozofski, Pravni i Tehnički fakultet, a nastava je održavana u Kapetan-Mišinom zdanju. Škola je prerasla u Beogradski univerzitet 1905, kad je zakonom propisano i otvaranje Medicinskog, Bogoslovskog i Poljoprivrednog fakulteta.
1868 – U Subotici osnovana gradska muzička škola, prva takva na teritoriji sadašnje Srbije.
1884 – Rođen turski državnik i vojskovođa Mustafa Ismet Ineni, predsjednik Turske od 1938. do 1950. Učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svjetskom ratu, a posebno se istakao u tursko-grčkom ratu 1921, kad je poslije uspjeha u bici kod Inenija dobio titulu paše i uzeo prezime Ineni. Iste godine je kao komandant Zapadnog fronta predvodio turske trupe u pobjedonosnoj bici nad grčkom vojskom na rijeci Sakarija. Od 1922. do 1924. bio je šef turske diplomatije, a potom do 1937, kao blizak saradnik Kemala Ataturka, predsjednik vlade.
1899 – Rođen srpski kompozitor i dirigent Jovan Bandur, profesor Muzičke akademije i dirigent Beogradske opere. Poslije studija u Beču i Pragu komponovao je inspirišući se motivima narodne muzike. Djela: kantate “Poema 1941.”, “Raspeva se zemlja”, ciklus madrigala za mješoviti hor, “Jugoslovenska partizanska rapsodija”, koncert za violinu i orkestar, solo pjesme.
1911 – Rođen ruski državnik Konstantin Ustinovič Černjenko. Na najmoćniji položaj u državi – mjesto generalnog sekretara sovjetske Komunističke partije – dospio je poslije smrti Jurija Vladimiroviča Andropova u februaru 1984. Na tom položaju je ostao samo 13 mjeseci, do smrti u martu 1985.
1915 – Francuska i Velika Britanija u Prvom svjetskom ratu odlučile da otvore Solunski front, na koji su upućene snage sa fronta u Galipolju. Početkom 1916. te trupe su ojačane s pet britanskih i četiri francuske divizije, a do polovine maja 1916. sa ostrva Krf je prebačena srpska vojska, svrstana u tri armije, koja je 1918. imala odlučujuću ulogu u proboju Solunskog fronta i ubrzanju ratnog sloma Centralnih sila.
1941 – Užički partizanski odred u Drugom svjetskom ratu oslobodio Užice, koje je potom više od dva mjeseca bilo sjedište Užičke republike (jedine slobodne teritorije u porobljenoj Evropi) i Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačkog pokreta Jugoslavije – do 30. novembra 1941. kad je palo u njemačkoj ofanzivi.
1941 – Na konferenciji u Londonu vlade SSSR, Australije, Kanade, Velike Britanije, Novog Zelanda, Južnoafričke Unije i izbjegličke vlade Čehoslovačke, Grčke, Belgije, Luksemburga, Holandije, Norveške, Poljske, Jugoslavije i Francuske potpisale Atlantsku povelju. O sadržaju Povelje u osam tačaka – koja je bila politički program o borbi protiv Sila osovine u Drugom svjetskom ratu – prethodno su se dogovorili predsjednik SAD Frenklin Delano Ruzvelt i britanski premijer Vinston Čerčil i taj dokument je kasnije poslužio kao osnova Povelje UN.
1968 – Švajcarska postala članica UN.
1971 – Velika Britanija protjerala 90 sovjetskih građana zbog navodne špijunske djelatnosti.
1980 – Pogranični sukobi Iraka i Irana prerasli u sveopšti rat dviju zemalja kad su iračke trupe prešle granicu i opkolile grad Abadan, zapalivši najveću svjetsku rafineriju nafte.
1988 – Na Olimpijskim igrama u Seulu kanadski sprinter afričkog porijekla Ben DŽonson postavio svjetski rekord u finalnoj trci na 100 metara od 9,79 sekindi, ali je rezultat poništen i šest dana kasnije mu je oduzeta zlatna medalja, jer je trčao dopingovan.
1990 – Predsjednik Zapadne NJemačke Rihard fon Vajczeker potpisao sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dvije njemačke države ponovo biti ujedinjene, a istog dana je Istočna NJemačka formalno napustila Varšavski pakt.
1993 – Kralj Norodom Sihanuk ponovo preuzeo kambodžanski prijesto, s kojeg je sišao 1955. godine i potpisao ustav, prema kojem je Kambodža postala ustavna monarhija.
1996 – SAD, Rusija, Kina, Velika Britanija i Francuska odbacile prigovore Indije i potpisale dokument o zabrani nuklearnih proba.
1998 – Iran i Velika Britanija postigli sporazum o podizanju diplomatskih odnosa na ambasadorski nivo pošto je Teheran odustao od “fatve” – smrtne kazne zaprijećene autoru “Satanskih stihova” britanskom piscu indijskog porijekla Salmanu Ruždiju.
2000 – Savjet ministara BiH prihvatio jedinstveni pasoš BiH.
2001 – U Kantonalnom sudu u Zenici počeo istražni postupak protiv 15 lica, osumnjičenih za zločine protiv čovječnosti i kršenje međunarodnog prava, što je prvi masovni proces u FBiH za zločine nad srpskim stanovništvom.
2004 – Umrla francuska književnica Fransoaz Sagan /69/, koja je 1954. godine postigla ogroman uspjeh svojim prvim romanom “Dobar dan, tugo”.
2006 – Umro britanski kompozitor Malkom Arnold, autor muzike za film “Most na rijeci Kvaj”, za koju je 1958. dobio Oskara. Komponovao je muziku za više od 130 filmova, devet simfonija, sedam baleta, dvije opere, mjuzikl i više od 20 koncerata.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
