Danas je četvrtak, 30. jun, 181. dan 2022. godine. Do kraja godine ostala su 184 dana.
1470 – Rođen francuski kralj Šarl Osmi, koji je vladao od 1483. do smrti 1498. godine, a pod pritiskom plemstva 1494. započeo ratove za osvajanje Italije, okončane šest decenija kasnije. Uspio je da privremeno osvoji Napuljsku kraljevinu, a pohodi na Italiju imali su krupne kulturne posljedice, jer su pokrenuli širenje humanističke kulture u Francuskoj.
1520 – U Tenočtitlanu, gdje je kasnije izgrađen Meksiko Siti, u španskom zarobljeništvu ubijen deveti car Astečkog carstva Montesuma Drugi Ksokojocin. Posljednjeg astečkog cara zarobio je španski osvajač Ernan Kortes koji je srušio carstvo Asteka.
1859 – Na konopcu razapetom iznad Nijagarinih vodopada Čarls Blondin pred 25.000 gledalaca prešao iz SAD u Kanadu.
1876 – Srbija i Crna Gora objavile rat Otomanskom carstvu, jer nisu mogle da ostanu ravnodušne kada je neodrživo stanje pod Turcima izazvalo ustanak u Hercegovini, Bosni, Raškoj oblasti i Polimlju. Smatralo se da će ulazak Srbije u rat biti uvod u opšti ustanak na Balkanu, ali se to nije dogodilo, jer je na intervenciju velikih sila rat završen, a na Berlinskom kongresu 1878. i Srbija i Crna Gora su međunarodno priznate kao nezavisne države.
1893 – Rođen njemački komunistički vođa Valter Ulbriht koji je pred nacistima izbjegao iz zemlje, ali se poslije Drugog svjetskog rata vratio i 1950. postao prvi sekratar vladajuće Jedinstvene radničke partije Njemačke (komunisti) u novostvorenoj državi Istočnoj Njemačkoj. U Prvom svjetskom ratu osuđivan je zbog komunističke propagande u vojsci, poslije čega je kao pripadnik revolucionalne organizacije “Spartak” 1919. učestvovao u stvaranju Komunističke partije Njemačke. Član Rajhstaga postao je 1928. iz kojeg je isključen 1930. i osuđen na dvije godine robije zbog “veleizdaje”. U emigraciji u Moskvi je 1934. postao sekretar KP NJemačke, a od 1936. do 1938. bio je politički komesar u Štabu međunarodnih brigada u Španiji. Od 1960. do 1971. bio je na čelu Državnog savjeta Istočne NJemačke, a potom do smrti 1973. predsjednik vladajuće partije.
1908 – U istočni Sibir pao je meteor, izazvavši džinovsku eksploziju i zemljotres koji se osjetio i u centralnoj Evropi.
1909 – Rođen dominikanski državnik i pisac Huan Bos Gavinjo, predsjednik Dominikanske Republike od februara do septembra 1963, kada je svrgnut vojnim udarom. Poslije udara generala Rafaela Leonidasa Truhijila Moline, koji je 1930. zbacio demokratski izabranog šefa države Horasija Vaskesa i zaveo diktaturu, živio je u izgnanstvu, gdje je 1939. osnovao Revolucionalnu dominikansku partiju, a u otadžbinu se vratio 1961. godine, ali ga je vojska zbacila sedam mjeseci nakon što je preuzeo vlast. Na čelo države pokušao je da se vrati 1966, ali je izgubio predsjedničke izbore. NJegova pripovijetka “Žena” stekla je slavu klasičnog štiva i svrstana je u sve antologije hispanoamerička proze. Ostala djela su mu: roman “Lukava”, zbirke pripovijedaka “Kraljevski put”, “Djevojka iz Gvajire”, “Dva pesosa vode”, “Božićna priča”.
1913 – Iznenadnim noćnim napadom bugarske Četvrte i Pete armije na srpske položaje, čime je izazvan Drugi balkanski rat, počela je Bregalnička bitka, okončana 9. jula 1913. potpunim slomom Bugara. Poslije ogorčenih borbi na Ovčem polju, Prva i Treća srpska armija i Crnogorska divizija su u protivnapadu potisle Bugare preko rijeke Bregalnice i probile njihov front na Rajčanskom ridu. Srpski gubici iznosili su oko 16 600 ljudi, a bugarski više od 20.000. Na napad protiv dotadašnjeg saveznika u borbi protiv Otomanskog carstva koje su zajedno protjerali s Balkana, Bugarsku su podstakli NJemačka i Austro-Ugarska, jer Berlinu i Beču nisu bili u interesu jačanje Srbije i sloga balkanskih država. U rat na strani Srbije uključile su se Grčka i Rumunija. Poslije poraza Bugarska je kapitulirala, a mirovnim ugovorom u Bukureštu 10. avgusta 1913. utvrđene su nove granice između balkanskih država.
1930 – Velika Britanija priznala nezavisnost Iraka. Ugovorom u San Remu 1920. Turska je poslije Prvog svjetskog rata bila prinuđena da se odrekne uprave nad Irakom, koji je Društvo naroda kao mandatnu teritoriju povjerilo na upravu Londonu.
1934 – U krvavom obračunu sa bliskim saradicima, poznatom kao “Noć dugih noževa”, Adolf Hitler je pod optužbom za zavjeru likvidirao komandanta “jurišnih odreda”(SA) Ernsta Rena i jednog od najviših nacističkih vođa Gregora Štrasera. Te noći je ubijeno ili uhapšeno i stotine drugih političkih i vojnih ličnosti, najviše oficira SA, a nacisti su iskoristili priliku da ubiju i Hitlerovog suparnika, bivšeg njemačkog kancelara generala Kurta fon Šlajhera.
1936 – Etiopijski car Haile Selasija Prvi u govoru u Društvu naroda zatražio pomoć poslije invazije fašističke Italije na Etiopiju.
1938 – Umro srpski pisac, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić, reformator stiha i veliki poznavalac jezika, član Srpske kraljevske akademije, predsjednik Srpskog PEN kluba. Poslije završenih studija prava u Parizu, radio je u Beogradu kao činovnik, a od 1904. bio je u diplomatskoj službi. Rakić se 1903. pojavio sa zbirkom “Pjesme” kao potpuno izgrađen pisac, misaon i osjećajan, pjesnik unutarnjih nemira i sukoba, čiji je pesimizam potiče iz intelektualnog razmišljanja o prolaznosti svijeta. Zbirku “Nove pjesme” objavio je 1912. a 1936. “Pjesme”. Pedesetak pjesama, koliko je ukupno napisao, odlikuju se elegancijom i savršenstvom forme. Pjesmama – kao što su “Na Gazimestanu”, “Jefimija”, “Dolap”, “Simonida”, “Napuštena crkva”, “Orhideja”, “Iskrena pjesma”, “Jasika” – svrstao se u sam vrh srpske lirike 20. vijeka. Njegove pozorišne kritike izraz su velike kulture pouzdanog suda.
1948 – Jugoslovenska štampa objavila Rezoluciju Informacionog biroa komunističkih i radničkih partija o stanju u Komunističkoj partiji Jugoslaviji i izjavu Centralnog komitita KPJ povodom Rezolucije. Donošenju Rezolucije dva dana prije toga u Bukureštu, bez prisustva predstavnika KPJ, na sjednici Informbiroa čiji je član KPJ od osnivanja u septembru 1947, prethodila je višemjesečna prepiska rukovodstva sovjetske i jugoslovenske partije. Poslije objavljivanja Rezolucije prekinute su političke, diplomatske, ekonomske i kulturne veze SSSR i ostalih istočnoevropskih zemalja s Jugoslavijom. Time je uvedena blokada i počela velika kampanja protiv jugoslovenskog rukovodstva, koja je trajala do 1955. i posjete Beogradu šefova sovjetske partije i vlade Nikite Sergejeviča Hruščova i Nikolaja Aleksandroviča Bulganjina.
1960 – Belgija priznala nezavisnost afričke kolonije Kongo, za čijeg je prvog predsjednika izabran DŽozef Kasavubu, a za premijera Patris Lumumba, vođa borbe za nezavisnost. Nezavisni put Lumumbe ubrzo je izazvao intervenciju i krvav građanski rat, u kojem je sam bio prva žrtva.
1971 – Prilikom prizemljenja sovjetskog vasionskog broda “Sojuz 2”, koji je u orbiti oko Zemlje proveo rekordnih 570 časova i 22 minuta poginula su tri kosmonauta.
1974 – Alderta King, majka ubijenog američkog sveštenika crnačkog vođe i nobelovca Martina Lutera Kinga, ubijena je tokom molitve u crkvi, šest godina poslije atentata na njenog sina.
1974 – Ruski baletski igrač Mihajil Nikolajevič Barišnjikov emigrirao iz SSSR-a tokom turneje ansabla baleta “Boljšoj teatra” po Kanadi.
1984 – Umrla američka spisateljica Lilijan Helman, u čijim su dramama prikazani radnički štrajkovi, stradanje nepravedno optuženih, gramzivost bogataša i borba protiv nacista. U memoarskim djelima opisala je iskustva iz Španije i SSSR-a, veze s vodećim američkim intelektualcima i vrijeme makartizma, histeričnu antikomunističku hajku koju je u prvoj polovini pedesetih godina 20. vijeka predvodio američki republikanski političar DŽozef Makarti. Djela: Drame “Dječiji čas “, “Male lisice”, “Dani koji će doći”, “Straža na Rajni”, “Drugi dio šume”, “Igračke na tavanu”, Memoarske knjige”, “Nedovršena žena”, “Pentimenti”, “Nitkovsko vrijeme”.
1989 – Sudanski general Omer Hasan al-Bašir oborio civilnu vladu Sadeka al-Mahdija.
1990 – Sovjetska vlada je obnovila snabdijevanje naftom Litvaniju, dan nakon što je parlament ove pobunjene baltičke republike objavio stodnevni moratorijum na deklaraciju o nazavisnosti.
1992 – Fidel Ramos stupio na dužnost predsjednika Filipina kao prvi šef države – protestant u toj pretežno rimokatoličkoj pacifičkoj zemlji.
1995 – Muslimanska vlada u Sarajevu prekinula kontakte sa specijalnim izaslanikom UN Jasušijem Akašijem, optuživši ga za pristrasnost prema Srbima.
1996 – Predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić prenio ovlaštenja na potpredsjednika Biljanu Plavšić, ali je formalno zadržao položaj šefa države.
1997 – Hong Kong poslije 156 godina britanske kolonijalne uprave ponovo postao sastavni dio Kine.
1999 – Bošnjački član Predsjedništva BiH Alija Izetbegović i hrvatski predsjednik Franjo Tuđman potpisali u Sarajevu Sporazum o granici između dvije zemlje.
1999 – Visoki predstavnik u BiH Karlos Vestendorp donio odluke o ličnim kartama, ponovnom povezivanju prijeratnih pretplatnika u telefonsku mrežu BiH i Zakon o administrativnim taksama BiH.
2004 – Visoki predstavnik u BiH Pedi Ešdaun smijenio sa funkcija predsjednika Narodne skupštine Republike Srpske Dragana Kalinića i ministra unutrašnjih poslova Zorana Đerića, kao i još 57 državnih i političkih funkcionera, direktora preduzeća i administrativnih službenika, među kojim 49 funkcionera SDS-a. Na “crnu listu” dodao još 13 imena osumnjičenih za podršku optuženima za ratne zločine, zamrznuo bankovne račune za tri lica i 60 opštinskih odbora SDS-a.
Foto: nezavisne.com/Arhiva
Izvor: SRNA
