Na današnji dan 1868. godine postavljen je kamen temeljac za zgradu Narodnog pozorišta u Beogradu, koje je do danas ostalo jedna od najvažnijih srpskih ustanova kulture.
Podizanju zgrade Narodnog pozorišta presudno je doprinijelo gostovanje u prijestonici Srbije glumaca iz Novog Sada 1867. godine.
Oduševljen predstavom “Gospođe i gusari”, knez Srbije Mihailo Obrenović obećao je da će o svom trošku podići zgradu i osnovati stalno pozorište.
Narodno pozorište svečano je otvoreno u oktobru 1869. prigodnim komadom “Posmrtna slava kneza Mihaila”.
Narodno pozorište u Beogradu nalazi se na Trgu republike, na uglu Vasine i Francuske ulice, u samom centru grada. U sadašnju zgradu, na mjestu tadašnje Stambol kapije, uselilo se 1869. godine.
U okviru njega funkcionišu umjetničke jedinice: Opera, Balet i Drama, a predstave se odigravaju na Velikoj sceni i Sceni “Raša Plaović”.
Godine 1900. u novosadskom listu “Pozorište”, novo pozorište isprva se naziva Kraljevsko srpsko narodno pozorište u Beogradu. Danas, nakon perioda komunizma, u imenu pozorišta se ne pominju kralj niti srpsko ime.
Od 1842. godine postojala je želja i napori da se u Beogradu osnuje stalno profesionalno pozorište. Iako su prvi pokušaji u tom smjeru propali, Narodno pozorište u Beogradu je ipak osnovano 1868. godine.
Ono je prvo bilo smješteno na privremenoj lokaciji u tadašnjoj Kosmajskoj ulici na broju 51, u gostionici “Kod engleske kraljice”. Za adaptaciju ovog prostora bio je angažovan arhitekta Aleksandar Bugarski.
Na ovoj lokaciji, 22. novembra 1868. godine /po novom kalendaru/, Narodno pozorište je imalo svoju prvu predstavu – izveden je komad Karolja Obernjaka “Đurađ Branković”. Taj datum se danas slavi kao Dan pozorišta.
Zalaganjem Odbora ljubitelja narodne prosvjete i Pozorišnog odbora organizovano je prikupljanje dobrotvornih priloga za zgradu pozorišta – knez Aleksandar Karađorđević priložio je 1.000, a kapetan Miša Anastasijević 500 dukata, dok je Vlada Kneževine Srbije poklonila zemljište na Zelenom vencu i 2.000 dukata.
Iako je pozorišno zdanje na Zelenom vencu započeto 1852. godine, prema projektu italijanskog arhitekte Јosifa Kasana, od ove namjere se odustalo zbog podvodne prirode tla. Ovaj graditeljski neuspjeh odložio je uspostavljanje prvog srpskog pozorišta za gotovo dvije decenije.
U novijoj istoriji, zabilježena je rekonstrukcija pozorišne zgrade 1940. godine, ali je uslijedilo njemačko bombardovanje Beograda 6. aprila 1941. u kojem su srušeni gledalište i pozornice.
Prema zamisli arhitekata Gojka Todića i Dragana Gudovića, građevina je u potpunosti promjenila izgled. Izuzev profilisanog krovnog vijenca, sa glavnog pročelja je skinuta sva dotadašnja dekorativna plastika.
Ovakav izgled pozorište je zadržalo i tokom naredne rekonstrukcije 1965. godine, kada su preuređeni i ulazni hol, gledalište i orkestarski prostor pod rukovodstvom arhitekte Nikole Šercera.
Foto: Wikipedia/Mihajlo Anđelković
Izvor: SRNA
