Danas je srijeda, 30. decembar, 365. dan 2020. Do kraja godine ostao je jedan dan.
1691. – Umro engleski hemičar i fizičar Robert Bojl, koji je otkrio zakon o odnosu pritiska i zapremine kod gasova i prvi utvrdio razliku između smješe i hemijskog jedinjenja.
1803. – U sastav SAD ušla dotadašnja francuska kolonija Luizijana, koju je ranije iste godine – pritisnut finansijskom oskudicom – francuski car Napoleon Prvi prodao Amerikancima za 15 miliona dolara.
1864. – Rođen srpski slikar Marko Murat, osnivač Umjetničke zanatske škole u Beogradu, koji je počeo kao realista, ali se kasnije približio impresionistima. Slikarsku akademiju završio je u Minhenu. U srpsko slikarstvo unio je nova umjetnička shvatanja i razvio interesovanje za probleme svjetlosti. Snažno je uticao na stvaranje slikarske “Beogradske škole”. Slikao je portrete, istorijske kompozicije, predjele. U Narodnom muzeju u Beogradu su njegova glavna djela: “Doček cara Dušana u Dubrovniku”, “Proljeće”, “Cvijeti”, “Konavoka”, “Dum Ante”, “Dubrovnik”.
1865. – Rođen engleski pisac Radjard Kipling, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1907, majstor kratkih priča u kojima su s puno efekata isprepleteni humor i užas. Njegova proza slika život u Indiji, u kojoj je rođen, s izuzetnim smislom za svijet djece i životinja. Djela: “Knjiga o džungli”, “Hrabri kapetan”, “Kim”, “U bijelom i crnom”, “Priče za djecu”, “Izistinske priče”.
1869. – Rođen kanadski pisac Stiven Batler Likok, autor više od 30 knjiga humorističkih priča, u kojima humor izvire iz komičnog uočavanja društvenih slabosti i nesklada prividnog i stvarnog u ljudskom ponašanju. Djela: “Besmislene novele”, “Vrt ludosti”, “Književni promašaji”, studije o humoru “Humor i čovječanstvo”, “Humor: teorije i tehnika”.
1886. – Njemačka i Portugalija sporazumom odredile granice Angole i njemačke Jugozapadne Afrike /Namibija/.
1903. – U požaru u čikaškom pozorištu “Irikvoi” život izgubilo 588 ljudi.
1906. – Rođen engleski filmski režiser Kerol Rid, izvrstan poznavalac tehničkih aspekata režiserskog zanata sa izrazitim smislom za vizuelno pripovijedanje. Filmovi: “Zvijezde gledaju s neba”, “Noćni voz za Minhen”, “Prava pobjeda”, “Bjegunac”, “Pali idol”, “Treći čovjek”, “Prognan na ostrva”, “Jare za dvije pare”, “Trapez”, “Ključ”, “Naš čovjek u Havani”, “Agonija i ekstaza”, “Oliver” /nagrada “Oskar”/.
1915. – Njemačka podmornica kod Krita u Prvom svjetskom ratu torpedovala britanski putnički brod “Persija”, usmrtivši 330 od 501 putnika i člana posade.
1916. – U Petrogradu ubijen i bačen u rijeku Nevu kaluđer Grigorij Jefimovič Raspućin, izuzetno uticajan na ruskom dvoru, koji je u Prvom svjetskom ratu, okružen njemačkim agentima, praktično smjenjivao i postavljao vojne zapovjednike i ministre. Ubistvo su organizovali monarhisti, vjerujući da će eliminisanjem tog mistika spasiti monarhiju i dinastiju Romanov. Raspućin je bio sibirski seljak, pustolov, u mladosti konjokradica, pa “čudotvorac” i “prorok”, koji je u Petrograd došao 1905, a 1907. je uz pomoć sujevjernih i razvratnih aristokrata dospio na carski dvor.
1918. – U Berlinu počeo trodnevni osnivački kongres Komunističke partije Njemačke, na kojem je usvojen program čiji je tvorac bila Roza Luksemburg. Kongres je izrazio podršku sovjetskoj Rusiji.
1922. – Zvanično osnovan SSSR, sklapanjem konfederacije Rusije, Bjelorusije, Ukrajine i Transkavkaske Federacije, kojem su se ubrzo priključile ostale sovjetske republike.
1933. – Rumunska fašistička organizacija “Gvozdena garda” ubila premijera Jona Duku, koga je zamijenio profašista George Tartaresku. Rumunija se potom ubrzo približila Silama osovine, kojima se kao članica Trojnog pakta priključila u osvajačkom ratu protiv SSSR.
1944. – Umro francuski pisac Romen Rolan, jedan od najvećih mistika francuske literature u 20. vijeku, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1915. Bio je duboko zainteresovan i aktivno uključen u sva bitna socijalna, politička i duhovna zbivanja svoje epohe, pa i u “aferu Drajfus”, fenomen komunizma, borbu protiv fašizma, nastojanja da se postigne svjetski mir. Djela: romani “Žan Kristof” (deset knjiga), “Kola Brenjon”, 12 drama pod zajedničkim nazivom “Pozorište revolucije”, romansirane biografije Ludviga van Betovena, Mikelanđela Buonarotija, Lava Nikolajeviča Tolstoja, Georga Fridriha Hendla, Mahatme Gandija, antiratni spis “Iznad meteža”.
1947. – U Rumuniji pod pritiskom komunista abdicirao kralj Mihail Prvi.
1947. – Umro engleski filozof Alfred Nort Vajthed, jedan od najznačajnijih anglosaksonskih mislilaca 20. vijeka. Najprije se bavio matematičkom logikom i zajedno s engleskim filozofom i matematičarom Bertrandom Raselom napisao je “Principia matematika”. Potom je razvio originalnu metafiziku, kosmološko gledište o “vječnim objektima” i događajima i organizmičku filozofiju prirode. Smatrao je da filozofija ima sudbonosan socijalno-istorijski značaj. Ostala djela: “Rasprava o univerzalnoj algebri”, “Organizacija mišljenja”, “Istraživanje principa prirodnog znanja”, “Nauka i moderni svijet”, “Proces i realnost”, “Smjeli poduhvati ideja”, “Religija u bitnim svojstvima”.
1968. – Umro norveški državnik Trigve Li, prvi generalni sekretar UN od 1946. do 1952. Prije Drugog svjetskog rata bio je sekretar Socijalističke partije Norveške i ministar pravosuđa, a poslije njemačke invazije na Norvešku 1940. šef diplomatije u izbjegličkoj vladi u Londonu.
1988. – Jugoslovenski premijer Branko Mikulić i njegova vlada podnijeli ostavku na talasu rastućih kritika zbog grešaka, posebno evidentnog neuspjeha vlade da savlada ekonomsku krizu.
1989. – Poljski parlament uspostavio višepartijski politički sistem.
1990. – Vlasti Albanije prvi put dozvolile Jevrejima iseljavanje u Izrael.
1991. – Na sastanku u glavnom gradu Bjelorusije – Minsku lideri Zajednice Nezavisnih Država, nastale poslije raspada SSSR, nisu se dogovorili o ujedinjenoj armiji i svim bivšim sovjetskim republikama je dopušteno da formiraju sopstvene oružane snage.
1993. – Izrael i Vatikan potpisali sporazum o međusobnom priznavanju i uspostavljanju punih diplomatskih odnosa, okončavajući time dva milenijuma “bolnih odnosa između dvije velike religije”, judaizma i rimokatoličanstva.
1997. – Kina i Južna Afrika potpisale sporazum o uspostavljanju diplomatskih odnosa od 1. januara 1998.
2006. – Ubijen Sadam Husein, irački političar i državnik, predsjednik Iraka.
2010. – Umro Roberto Bobi Farel, pjevač grupe “Boni M”.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
