Danas je petak, 30. april, 120. dan 2021. Do kraja godine ima 245 dana.
311. – Rimski car Konstantin Prvi Velikim milanskim ediktom priznao hrišćanstvo u Rimskom carstvu.
1563. – Kralj Šarl Deveti protjerao Jevreje iz Francuske.
1777. – Rođen njemački matematičar, fizičar i astronom Karl Fridrih Gaus, osnivač čuvene matematičke škole i direktor opservatorije u Getingenu. Pronašao je niz metoda u teoriji brojeva, algebri, geometriji, analizi, astronomiji, teoriji površi i višoj geodeziji. Otvorio je novu etapu u razvoju diferencijalne geometrije i postavio nove temelje nebeske mehanike i astronomije. Konstruisao je geodetski instrument “heliotrop”. Više matematičkih pojmova nazvano je njegovim imenom – Gausov algoritam, Gausova konstanta, Gausova krivina, Gaus-Krigerova projekcija. Jedinica za magnetnu indukciju nazvana je “gaus” /oznaka “gs”/, ali se sada, u čast srpskog naučnika Nikole Tesle, u Međunarodnom sistemu jedinica koristi oznaka “tesla” /skraćeno “t”/. Djela: “Istraživanja u aritmetici” /Disquisitiones arithmeticae/, “Opšta istraživanja zakrivljenih površina” /Disquisitiones generales circa superficies curvas/, “Teorija kombinovanja uz najmanje greške opažanja” /Theoria combinationis observantium erroribus minimis obnoxiae/.
1789. – Džordž Vašington položio zakletvu kao prvi predsjednik SAD.
1803. – SAD od Napoleona Bonaparte, tada “doživotnog konzula” Francuske, koji je bio u novčanim neprilikama, za 15 miliona dolara kupile Luizijanu, koja je istog dana 1812. i formalno ušla u sastav Amerike kao njena 18. članica.
1870. – Rođen austrijski kompozitor mađarskog porijekla Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. vijeka. Djela: operete “Vesela udovica”, “Zemlja smiješka”, “Grof od Luksemburga”.
1883. – Rođen češki pisac Jaroslav Hašek koji je svjetsku slavu stekao nedovršenim humorističko-satiričnim romanom “Doživljaji dobrog vojnika Švejka u svjetskom ratu”, ismijavši prilike u Austro-Ugarskoj i razotkrivši besmislenost, surovost i ludost militarizma. Švejk je lik čovjeka iz naroda u kojem se pod maskom glupaka krije neiscrpan izvor narodne mudrosti. Roman je preveden na mnoge jezike i po njemu je snimljeno nekoliko filmova, a adaptiran je i za pozornicu.
1883. – Umro francuski slikar Eduar Mane, jedan od začetnika impresionizma. Slikao je mahom u ulju i iz tog opusa se izdvajaju portreti Emila Zole, Žorža Klemansoa, Stefana Malarmea, Marsela Prusta. Bio je sjajan kolorista, s naročitim darom da dočara atmosferu, što je posebno uočljivo u slikama “Doručak na travi”, “Bal u Foli-Beržeru”, “Balkon”, “Olimpija”.
1900. – Havaji postali sastavni dio SAD.
1915. – U Parizu u Prvom svjetskom ratu srpski, hrvatski i slovenački političari, koji su izbjegli iz Austro-Ugarske, osnovali Jugoslovenski odbor radi pokretanja akcije na međunarodnoj sceni za oslobođenje jugoslovenskih krajeva od Habsburške monarhije i njihovo ujedinjenje sa Srbijom i Crnom Gorom.
1941. – Ante Pavelić, poglavar Nezavisne Države Hrvatske – marionetske fašističke tvorevine nastale u Drugom svjetskom ratu, poslije ulaska njemačkih nacističkih jedinica u Zagreb, gdje ih je hrvatsko stanovništvo masovno i oduševljeno pozdravilo – izdao je zakon o rasnoj pripadnosti, čime su u ustaškoj državi počeli progoni i ubijanje Srba, Jevreja i Roma.
1945. – Vođa njemačkih nacista Adolf Hitler, tvorac najveće mašinerije masovnog zločina u istoriji, u Drugom svjetskom ratu je s ljubavnicom Evom Braun izvršio samoubistvo u bunkeru kod Berlina. Uz podršku krupne buržoazije i revanšista, željnih osvete zbog poraza Njemačke u Prvom svjetskom ratu i zahvaljujući popustljivim zapadnim demokratijama, iskoristio je materijalnu bijedu i nezadovoljstvo Nijemaca, nametnuo im se kao vođa i poveo u katastrofu i njih i čovječanstvo. U Prvom svjetskom ratu je kao dobrovoljac zarobljen, 1921. je postao šef Nacionalsocijalističke radničke partije Njemačke, 9. juna 1923. je pokušao puč u Minhenu zbog čega je osuđen, ali je brzo pušten iz zatvora, a 1925. je reorganizovao stranku na vojničkoj osnovi. Ubrzo je, pošto je 1933. postao kancelar, uveo nacističku diktaturu, počeo nemilosrdan progon Jevreja i ljevičara, otvorio koncentracione logore, ukinuo parlamentarizam, sindikate, slobodu štampe i građanska prava. Iskoristio je neodlučnost Zapada i Austriju je priključio Njemačkoj, porobio Čehoslovačku, a 1939. napao Poljsku, čime je izazvao Drugi svjetski rat.
1945. – Dijelovi 45. divizije Jugoslovenske armije, koji su progonili već razbijene njemačke i hrvatske jedinice, u Drugom svjetskom ratu su oslobodili ustaški koncentracioni logor “Jasenovac”, u kojem je likvidirano najmanje 700.000 Srba, Jevreja i Roma. Pri povlačenju ustaše su masakrirale logoraše, tako da ih je jedva stotinjak dočekalo oslobodioce. Jasenovac je tokom rata bio najveća “fabrika smrti” na Balkanu, koja je “radila” od ljeta 1941.
1945. – Sovjetske jedinice u Drugom svjetskom ratu u Berlinu zauzele Rajhstag i ostale vladine zgrade u centru grada.
1953. – U Beogradu za posjetioce otvoren Željeznički muzej, prvi takav u Jugoslaviji, osnovan u februaru 1950.
1975. – Poslije rasula i bjekstva poraženih američkih i južnovijetnamskih trupa armija Sjevernog Vijetnama i oslobodilačke južnovijetnamske snage Vijetkong potpuno su ovladale Sajgonom. Preostale vladine trupe bezuslovno su se predale Vijetkongu, čime je i zvanično okončan Vijetnamski rat.
1989. – Umro italijanski filmski režiser Serđo Leone, tvorac “špageti vesterna”. Filmovi: “Kolos sa Rodosa”, “Za šaku dolara”, “Dobar, ružan, zao”, “Zovem se Niko”, “Bilo jednom na Divljem zapadu”, “Dogodilo se u Americi”.
1991. – U toku ciklona u Bangladešu poginulo najmanje 125.000 ljudi.
1993. – Na teniskom terenu u Hamburgu prvu zvijezdu svjetskog tenisa Moniku Seleš, tada jugoslovensku državljanku, nožem je ubo navodno umno poremećeni navijač njemačke teniserke Štefi Graf. Napadač je ostao nekažnjen, zahvaljujući skandaloznim presudama njemačkog suda.
1995. – Predsjednik SAD Bil Klinton naredio prekid trgovine sa Iranom i zabranio investicije u tu zemlju, optuživši Teheran da podržava međunarodni terorizam.
1999. – Prilikom napada na most na rijeci Lim u crnogorskom gradiću Murino, NATO avijacija usmrtila najmanje šest civila, uključujući tri djevojčice između 10 i 13 godina. NATO avijacija srušila most na Zapadnoj Moravi u Trsteniku, usmrtivši dvoje civila na njemu.
2000. – Nekadašnji agent hrvatske Službe za zaštitu ustavnog pokreta Rikard Pavelić potvrdio da je u Gospiću u toku noći, 18. septembra 1991. godine, ubijeno između 150 i 160 lica, uglavnom Srba, direktno optuživši Tihomira Oreškovića i vojnog komandanta Mirka Norca da su rukovodili odvođenjima i ubijanjem.
2003. – Sjeverna Koreja javno priznala da posjeduje nuklearni aresenal i saopštila da ju je američka politika primorala da razvije “neophodnu silu zastrašivanja”.
2004. – Bijela kuća osudila maltretiranje iračkih zatvorenika koje provode američki vojnici i pozvala na primjenu disciplinskih mjera protiv odgovornih, nakon što su fotografije koje prikazuju mučenja objavljene širom svijeta.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
