Danas je utorak, 27. april, 117. dan 2021. Do kraja godine ima 248 dana.
1521. – Portugalskog moreplovca u službi Španije Fernanda Magelana, vođu ekspedicije koja je dokazala da je Zemlja okrugla, ubili su urođenici na filipinskom ostrvu Maktan. Prvi je ispitao jugoistočne obale Južne Amerike, a kod Ognjene zemlje otkrio je moreuz između Atlantskog i Tihog okeana, nazvan Magelanov moreuz. Poslije njegove smrti ekspedicija je nastavila put i oplovila planetu, vrativši se 1522. u Španiju sa samo jednim brodom i 18 ljudi – od pet brodova i 270 mornara, koliko ih je 1519. krenulo na put.
1737. – Rođen engleski istoričar Edvard Gibon, čije je sedmotomno djelo “Opadanje i propast Rimskog carstva”, u kojem je obuhvatio istoriju Rima i Romeje od drugog do 15. vijeka, jedno od najznačajnijih u svjetskoj istoriografiji.
1791. – Rođen američki pronalazač Semjuel Finli Breze Morze, konstruktor aparata koji električnim impulsom prenosi pisane znakove na daljinu. Aparat je patentirao 1837. i nazvao ga telegraf. Prvi telegraf je pušten u rad 1844. na liniji Vašington – Baltimor. Sastavio je i azbuku za telegrafisanje od tačaka i crtica, nazvanu Morzeova azbuka.
1820. – Rođen engleski filozof i sociolog Herbert Spenser, koji je nastojao da sistematizuje sve oblasti iskustva na osnovu pojmova razvitka, prilagođavanja i progresa i smatrao da je osnovni zadatak filozofije da otkriva zakone važeće za sve oblasti društvene i prirodne zbilje. Prije Čarlsa Darvina počeo je da razvija evolucionistička shvatanja. Poznat je po organskoj teoriji društva i biologizovanju društvenih pojava. Djela: “Sistem sintetičke filozofije”, “Uvod u studije sociologije”, “Faktori organske evolucije”, “Klasifikacija nauka”, “Autobiografija”.
1822. – Rođen američki general i državnik Julisiz Simpson Grant, vrhovni komandant armije Sjevera u Američkom građanskom ratu. Biran je 1868. i 1872. za predsjednika SAD, ali je briljantni vojni strateg na toj funkciji bio igračka u rukama korupcionaša kojima nije bio dorastao.
1830. – Južnoamerički revolucionar Simon Bolivar, optužen za diktatorske ambicije, podnio ostavku na položaj predsjednika Kolumbije.
1830. – Beograd dobio ulično osvjetljenje – fenjere sa svijećama.
1909. – Turski parlament pod kontrolom oficira, koji su 1908. izveli prevrat nazvan Mladoturska revolucija, svrgao je sultana Abdula Hamida Drugog kao glavnog predstavnika feudalizma, koga je naslijedio Muhamed Peti. Prevrat izveden pod geslom “Otomansko carstvo Otomanima” nije donio antifeudalne reforme, a položaj hrišćana je pogoršan, jer su mladi Turci kao šovinisti prihvatili panturcizam i još žešće poturčavali neturske narode, naturajući im islam.
1915. – Umro ruski kompozitor i pijanista Aleksandar Nikolajevič Skrjabin, preteča ekspresionizma, čije je stvaralaštvo zasnovano na teozofskoj koncepciji svijeta. Djela: kompozicije za orkestar “Božanstvena poema”, “Prometej”, “Poema ekstaze”, klavirski preludijumi, sonate, etide.
1929. – Umro srpski vojvoda Stepan – Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u oba balkanska i u Prvom svjetskom ratu. U Cerskoj bici u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom razbila je austrougarske trupe, za šta je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu s Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu i prinudila Bugarsku na kapitulaciju. Poslije završene Artiljerijske škole u Beogradu u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. je iskazao veliku ličnu hrabrost i umješnost u komandovanju. Učestvovao je i u srpsko-bugarskom ratu 1885, a nekoliko godina kasnije postao je profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog štaba. U generalski čin unaprijeđen je 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. je postao ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije i od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu komandovao je Drugom armijom u Kumanovskoj bici, poslije čega je krajem 1912. i početkom 1913. učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu uspješno je s Drugom armijom odbranio pravac dolinom Nišave prema Pirotu. U početku Prvog svjetskog rata je, zamjenjujući načelnika štaba Vrhovne komande vojvodu Radomira Putnika, uspješno sproveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a poslije Cerske bitke, u septembru 1914. njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju da forsira Drinu. Potom su u Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile teške borbe u području Lazarevca i spriječile austougarske trupe da s juga napadnu srpsku vojsku i potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. uspio je da s Drugom armijom, u sadejstvu s Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.
1937. – Umro italijanski revolucionar i teoretičar marksizma Antonio Gramši, osnivač Komunističke partije Italije 1921. Uređivao je listove “Il grido del popolo”, “Avanti” i “Ordine nuovo”. Fašisti su ga uhapsili 1926. i 1928. osudili na 20 godina robije. Oslobođen je 1936, ali je, izmučen robijanjem, ubrzo umro. Djela: “Istorijski materijalizam i filozofija Benedeta Kročea”, “Intelektualci i izgradnja kulture”, “Bilješke o Makijaveliju, politici i modernoj državi”, “Književnost i nacionalni život”, “Prošlost i sadašnjost”, “Pisma iz zatvora”.
1941. – Atinu su u Drugom svjetskom ratu zauzele njemačke trupe poslije grčkog otpora koji je trajao 180 dana.
1945. – Italijanski partizani su u Drugom svjetskom ratu uhapsili fašističkog diktatora Benita Musolinija.
1960. – Proglašena nezavisnost afričke države Togo, bivše francuske kolonije.
1961. – Proglašena nezavisnost Sijera Leone, bivše britanske kolonije u Africi.
1972. – Umro ganski državnik i publicista Kvame Nkrumah, prvi premijer i predsjedik Gane, istaknuti borac protiv kolonijalizma i lider pokreta nesvrstanosti. Poslije studija prava u SAD i boravka u Londonu, gdje je od 1945. do 1947. bio sekretar Stalnog komiteta za zapadnu Afriku, 1949. je u Gani osnovao Narodnu partiju. Ubrzo je uhapšen i u zatvoru je dočekao pobjedu svoje stranke na izborima 1951. To mu je omogućilo da 1952. postane predsjednik vlade Zlatne Obale, koja je pod nazivom Gana 1957. stekla nezavisnost od Velike Britanije kao prva britanska kolonija u Africi južno od Sahare. Republika je proglašena 1961. s Nkrumahom kao predsjednikom, koji je 1964. zaveo autoritarnu vladavinu s jednopartijskim sistemom, namjeravajući da Ganu vodi putem “afričkog socijalizma”. U vrijeme posjete azijskim zemljama zbačen je udarom 24. februara 1966, poslije čega se sklonio u Gvineju, a umro je u Bukureštu tokom posjete Rumuniji. Djela: “Autobiografija Kvame Nkrumaha”, “Govorim o slobodi”, “Afrika se mora ujediniti”, “Neokolonijalizam, posljednji stadijum imperijalizma”, “Kongoanski izazov”, “Glas iz Gane”, “Velika laž”, “Tamni dani Gane”, “Priručnik revolucionarne borbe”, “Spektar crne moći”.
1978. – U Avganistanu vojnim udarom oborena vlada Mohameda Dauda, uspostavljena na isti način 1973, koga je poslije proglašenja zemlje za republiku 1. maja, zamijenio prvi avganistanski komunistički premijer Nur Mohamed Taraki. Daud i 30 članova njegove porodice je ubijeno, uključujući djecu i žene.
1992. – Donesen Ustav Savezne Republike Jugoslavije, na osnovu odluka skupština Srbije i Crne Gore. Srbija i Crna Gora su međunarodno priznate na Berlinskom kongresu 1878. i 1918. godine, a poslije šestogodišnjeg vojevanja i velikih žrtava, bile su stožer okupljanja jugoslovenskih naroda u jednu državu.
1992. – Zambijski vojni avion, u kojem su bili fudbalski reprezentativci te afričke zemlje, pao je u Atlantski okean blizu Gabona i nesreću nije preživio niko od 30 ljudi u letjelici.
1992. – Rusija i još 12 bivših sovjetskih republika postale članice Međunarodnog monetarnog fonda i Svjetske banke.
1992. – Proglašen Ustav Savezne Republike Jugoslavije.
1993. – Eritreja stekla nezavisnost od Etiopije poslije tri decenije građanskog rata i referenduma, na kojem su Eritrejci glasali za nezavisnost.
1993. – Poluzvanični predstavnici Kine i Tajvana, prvi put nakon 1949, sastali se u Singapuru.
1997. – U Hong Kongu zvanično otvoren najduži viseći drumsko-željeznički most u svijetu, koji je povezao grad sa novim aerodromom.
1999. – Avioni NATO bombardovali centar Surdulice, usmrtivši najmanje 20 civila, uključujući 12 djece, pri čemu je srušeno ili oštećeno više od 500 kuća. Portparol NATO Džejmi Šej izjavio je da je riječ o “jednoj bombi koja je promašila cilj”. Taj grad na jugu Srbije napadnut je i 30-tak dana kasnije, kada je ubijeno najmanje 20 ljudi.
2001. – Održan prvi sastanak Međunarodne komisije za pitanja granica između BiH i SRJ.
2007. – Umro Mstislav Leopoldovič Rostropovič, ruski violončelista, kompozitor, dirigent i pedagog.
2010. – Ruski i ukrajinski parlamenti ratifikovali su sporazum o produženju boravka ruske Crnomorske flote u Sevastopolju do 2042. godine, koji su u Harkovu potpisali predsjednici Rusije i Ukrajine Dmitrij Medvedev i Viktor Januković.
2014. – U Novom Sadu umro Vujadin Boškov, jugoslovenski i srpski fudbaler i Fudbalski trener.
2015. – Policajac Dragan Đurić ubijen u terorističkom napadu na policijsku stanicu u Zvorniku, u Republici Srpskoj, koji je izvršio Nerdin Ibrić /24/ iz sela Sapna kod Zvornika. Tom prilikom ranjeni su policajci Željko Gajić i Stevo Milovanović.
2018. Severna i Južna Koreja postigle sporazum o denuklearizaciji i kraju rata na Korejskom poluostrvu.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
