Danas je ponedjeljak, 21. avgust, 233. dan 2023. Do kraja godine ostao je 131 dan.
1165. – Rođen francuski kralj Filip Drugi Avgust, koji je tokom vladavine od 1179. do 1223. ojačao kraljevsku vlast i uspješno ratovao protiv Engleza, otevši im posjede u zapadnoj Francuskoj. S engleskim kraljem Ričardom Lavljeg Srca i njemačkim carem Fridrihom Prvim Barbarosom predvodio je krstaše u Trećem krstaškom ratu, osnovao je 1208. univerzitet u Parizu i podigao veliki dio čuvene pariske Bogorodičine crkve.
1690. – Austrijski car Leopold Prvi je ukazom, poznatim kao “Privilegijum”, dao Srbima koji žive na teritoriji Austrije određene povlastice. “Privilegijum” je uvažio zahtjeve srpskog sveštenstva i naroda i garantovao slobodu vjere, upotrebu Julijanskog kalendara i pravo izbora arhiepiskopa i drugih sveštenika.
1765. – Rođen britanski kralj Vilijam Četvrti, na prijestolu od 1830. do smrti 1837, kome su podanici prikačili nadimak “Šašavi Bili”, a zvali su ga i “kralj mornar” zbog toga što je od 1778. do 1790. služio u mornarici. Imao je desetoro vanbračne djece s irskom glumicom Dorotejom DŽordan prije nego što se 1818. oženio jednom njemačkom princezom.
1780. – Rođen slovenački slavista Jernej Bartol Kopitar, cenzor austrijske vlade za slovenske i grčke knjige, za srpsku kulturu značajan kao pomagač i zaštitnik Vuka Stefanovića Karadžića. Zalagao se za narodni jezik u književnosti, mada nije bio dosljedan – pisao je na njemačkom, najviše zbog beznačajnog broja čitalaca na slovenačkom jeziku. Podstakao je Vuka da skuplja narodne umotvorine i uputio ga da napiše srpsku gramatiku i rječnik. Postavio je tzv. “panonsku teoriju” o porijeklu staroslovenskog jezika.
1798. – Rođen francuski istoričar i pisac Žil Mišle, izuzetan stilista, autor niza istorijskih, filozofskih i lirskih spisa. Bio je protivnik monarhije i crkvene hijerarhije, a s naklonošću je pisao o buržoaskim revolucijama. Djela: “Istorija Francuske”, “Istorija francuske revolucije”, “Istorija 19. vijeka”, “Planina”, “Ptica”.
1904. – Rođen američki džez muzičar afričkog porijekla Vilijam “Kaunt” Bejzi, kompozitor i vođa orkestra. Osnovao je 1937. orkestar s vrhunskim muzičarima – uključujući pjevačicu Bili Holidej i trubača Baka Klejtona. Ovaj orkestar ubrzo je stekao slavu najboljeg sving-orkestra u svijetu.
1911. – Sliku “Mona Liza” italijanskog slikara Leonarda da Vinčija ukrao je iz pariskog muzeja “Luvr” italijanski konobar Vićenco Peruđa. Slika je pronađena i vraćena u muzej 1913.
1940. – Dan poslije atentata u Meksiko Sitiju umro ruski revolucionar jevrejskog porijekla Lav Davidovič Bronštejn, poznat kao Lav Trocki, jedan od vođa Oktobarske revolucije. Sovjetska vlada je odbacila odgovornost, ali se ubrzo ispostavilo da je ubistvo, koje je počinio jedan španski komunista, naručio sovjetski boljševički diktator Josif Visarionovič DŽugašvili.
1941. – Umro indijski pisac i filozof Rabindrant Tagora, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Napisao je više od hiljadu poema, 24 drame, osam romana, najmanje osam tomova pripovijedaka, više od 2.000 pjesama i mnoštvo eseja. Pisao je na bengalskom jeziku, a poeziju je sam prevodio na engleski. Napustio je tradicionalni književni bengalski i pisao na govornom jeziku. Glavni cilj bilo mu je povezivanje istočne i zapadne kulture. Djela: zbirke pjesama “Gradinar”, “Gitandžali”, zbirke pripovijedaka “Grupa priča”, “Zlatan čamac”, “Kasna žetva”, “Snovi”, “Nuđenja”, roman “Gora”, lirske drame “Čitra”, Malini”, publicistički rad “Nacionalizam”.
1944. – U Dambarton Ouksu kod Vašingtona počela konferencija predstavnika SSSR-a, SAD, Velike Britanije i Kine o osnivanju četiri glavna organa UN – Savjeta bezbjednosti, Generalne skupštine, Međunarodnog suda pravde i stalnih sekretarijata.
1958. – Umro srpski kompozitor i dirigent Stevan Hristić, obdareni polifoničar koji je osnovno nadahnuće crpio iz narodnih motiva, jedan od osnivača Muzičke akademije u Beogradu, šef Beogradske filharmonije, dirigent Narodnog pozorišta, direktor Opere, član Srpske akademije nauka i umjetnosti i prvi predsjednik Saveza kompozitora Jugoslavije. Muzičko obrazovanje je stekao u Beogradu, Rimu, Beču, Lajpcigu, Moskvi i Parizu. Djela: orkestarska “Simfonijska fantazija”, “Rapsodija”, “Vranjanska svita”, “Poema zore”, “Marš slobode”, “Skice za klavir”, muzička drama “Suton”, balet “Ohridska legenda”, oratorijum “Vaskresenje”, scenska muzika za drame “Čučuk Stana”, “Sunce”, “Lazarevo vaskrsenje”, “Uobraženi bolesnik”, “Hamlet”, “Večiti mladoženja”, “Bura”, horovi, solo pesme.
1964. – Umro italijanski političar Palmiro Toljati, jedan od osnivača Komunističke partije Italije 1921. i njen generalni sekretar od 1927. do 1964, koji je razradio koncepciju “italijanskog puta u socijalizam”. Tom koncepcijom je radikalno raskinuo sa staljinističkom verzijom socijalizma i odlučujuće doprinio kasnijoj potpunoj samostalnosti partije od Moskve.
1968. – Trupe država Varšavskog pakta – izuzev Rumunije – okupirale Čehoslovačku, poslije prelaska granice te zemlje pred ponoć 20. avgusta. Oko 200.000 vojnika zauzelo je sve važne tačke u zemlji, ugušivši “Praško proljeće” – pokušaj Komunističke partije Čehoslovačke s Aleksanderom Dubčekom na čelu da reformiše sistem u skladu s liberalnim konceptom “socijalizma s ljudskim likom”. Okupacijom je ustoličen i princip “ograničenog suvereniteta” istočnoevropskih komunističkih zemalja.
1983. – Vođa filipinske opozicije Beninjo Akino ubijen po izlasku iz aviona na aerodromu u Manili prilikom povratka iz trogodišnjeg izbjeglištva u SAD. Ubistvo je organizovao filipinski diktator Ferdinand Markos, uklonivši tako najozbiljnijeg protivkandidata na izborima 1984.
1988. – U toku zemljotresa na sjeveru Indije, uz granicu sa Nepalom, poginulo najmanje hiljadu ljudi.
1991. – Sovjetska baltička republika Letonija proglasila nezavisnost od Moskve.
1995. – Islamski terorista-samoubica je u Jerusalimu ubio pet i ranio više od 100 ljudi.
1997. – U avionskoj nesreći, sa još 13 ljudi, poginuo premijer Avganistana Abdur Rahim Gafurzai.
2004. – Najmanje osamnaest ljudi poginulo, a više od 300 povrijeđeno u bombaškom napadu na miting opozicione Lige Avami u Daki, prijestonici Bangladeša.
2004. – Ruske federalne snage ubile više od 50 i uhapsile 12 terorista u akciji u Oktobarskom rejonu u Čečeniji.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
