Danas je ponedjeljak, 20. jul, 202. dan 2020. Do kraja godine ima 164 dana.
1304. – Rođen italijanski pisac Frančesko Petrarka, najznačajniji preteča renesanse. U francuskom gradu Avinjon, gdje je dugo živio, sreo je lijepu Lauru kojoj je posvetio zbornik od 366 soneta, kancona i madrigala, poznat kao “Kanconijer”. U tom intimnom dnevniku pjesnički je oblikovao najtananija osjećanja, nemir i melanholiju. Snažno je uticao na italijansku i svjetsku književnost, uključujući pjesnike u Dubrovniku u 15. i 16. vijeku. Bavio se i istorijom i filozofijom i iz tog opusa se ističe ep “Afrika”, u kojem je opisao Drugi punski rat.
1402. – Mongolski kan Tamerlan u bici kod Angore /sada Ankara/ do nogu potukao vojsku turskog sultana Bajazita Prvog i zarobio sultana, koji je 1403. umro u mongolskom ropstvu.
1785. – Rođen turski sultan Mahmud Drugi, koji je tokom vladavine od 1808. do smrti 1839. preduzeo niz reformi u nastojanju da centralizuje feudalno-apsolutističko ustrojstvo Otomanske imperije, a 1826. je uništio janjičare. Surovo je gušio srpske, grčke i rumunske nacionaloslobodilačke pokrete, ali nije uspio da suzbije težnje Srba, Grka i Rumuna da stvore nezavisne države. Poslije tursko-ruskog rata od 1806. do 1812. Bukureštanskim mirom je amnestirao učesnike Prvog srpskog ustanka i obećao Srbiji izvjesnu autonomiju u okviru Otomanskog carstva, što je pokušao da izigra. Poslije novog tursko-ruskog rata od 1828. do 1829. morao je Jedrenskim mirom da prizna autonomiju Srbiji, Vlaškoj i Moldaviji, a Grčkoj nezavisnost.
1847. – Rođen njemački slikar i grafičar Maks Liberman, najznačajniji predstavnik njemačkog impresionizma. U početku je realistički obrađivao sentimentalne žanr-scene, a kasnije se priklonio nazorima francuskih impresionista, što je posebno uočljivo u pejzažima.
1866. – Italijanska flota u austrijsko-pruskom ratu, u koji je Rim ušao na strani Berlina da bi osvojio Veneciju i zagospodario Jadranskim morem – teško poražena u bici kod ostrva Vis od brojčano slabijih austrijskih pomorskih snaga, izgubivši pri tome više od 1.100 ljudi.
1890. – Rođena američka filmska glumica Teodosija Gudmen, poznata kao Teda Bara, prvi “vamp” u istoriji kinematografije, tip fatalne žene koja izaziva masovne erotske fantazije. Filmovi: “Kleopatra”, “Karmen”, “Saloma”, “Žena tigar”, “Dama s kamelijama”, “Pjesma sirene”.
1917. – Srpska vlada premijera Nikole Pašića i Jugoslavenski odbor hrvatskog političara Ante Trumbića na grčkom ostrvu Krf u Prvom svjetskom ratu potpisali takozvanu Krfsku deklaraciju, kojom su južnoslovenski narodi u Austro-Ugarskoj zatražili ujedinjenje sa Srbijom u zajedničku državu pod nazivom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca na čelu sa dinastijom Karađorđevića.
1919. – Počeo dvodnevni generalni štrajk radnika Jugoslavije kao znak solidarnosti s revolucijama u Sovjetskoj Rusiji i Mađarskoj, kojim je vlada prisiljena da odustane od učešća u oružanoj intervenciji radi gušenja tih revolucija.
1919. – Rođen novozelandski oficir i planinar Edmund Persival Hilari, koji je, s Nepalcem Tenzingom Norgajom iz plemena Šerpasa, prvi osvojio najviši planinski vrh svijeta. Njih dvojica su se u maju 1953. popela na “krov svijeta” – Mont Everest /tibetanski Čomolungma/, 8.848 metara visok vrh planinskog masiva Himalaji.
1937. – Umro italijanski elektroinženjer i pronalazač Giljermo Markoni, jedan od pionira bežične telegrafije, koji je 1909. podijelio Nobelovu nagradu za fiziku s njemačkim naučnikom Karlom Ferdinandom Braunom. Uspio je 1901. da prvi preda bežični signal preko Atlantskog okeana i uspješno je usavršavao i primjenjivao sopstvene i tuđe pronalaske. Podizao je radio-stanice i eksperimentisao u bežičnoj telegrafiji, ali poslije eksperimenata srpskog naučnika Nikole Tesle i ruskog fizičara Aleksandra Stepanoviča Popova. Jedno vrijeme je smatran pronalazačem radija, ali mu je presudom Vrhovnog suda SAD oduzet patent, jer je Tesla već patentirao pronalazak u Federalnom birou SAD za patente.
1938. – Rođena američka filmska glumica Nataša Gardin, poznata kao Natali Vud, jedna od rijetkih koja je postala filmska zvijezda kao dijete /”Čudo na 34. ulici”/ i uspjela da ostvari uspješnu filmsku karijeru i kad je odrasla. Filmovi: “Buntovnik bez razloga”, “Sjaj u travi”, “Tragači”, “Priča sa zapadne strane”.
1944. – U “Vučjoj jami” kod Berlina njemački pukovnik Klaus Šenk Graf fon Štaufenberg u Drugom svjetskom ratu pokušao atentat na Adolfa Hitlera, ali je vođa Trećeg rajha od eksplozije samo lakše ranjen. Neuspjeli atentat glavom je platilo više njemačkih visokih oficira, učesnika u zavjeri, uključujući feldmaršala Ervina Romela, koji je prinuđen da izvrši samoubistvo.
1945. – Umro francuski pisac Pol Valeri, izuzetan stilista, jedan od najvećih evropskih liričara 20. vijeka, član Francuske akademije, Međunarodnog instituta intelektualne saradnje pri Društvu naroda u Ženevi i počasni doktor mnogih univerziteta. Nastavio je poeziju simbolista, dajući joj nove misaone tonove i strožu formu, i pisao je stilski briljantno uglačanu prozu. Djela: poeme “Mornarsko groblje”, “Mlada Parka”, eseji “Uvod u metod Leonarda da Vinčija”, “O plesu”.
1951. – Tokom molitve u jerusalimskoj džamiji Al Aksa jordanskog kralja Abdulaha ubio palestinski terorista.
1954. – U Ženevi zaključeno primirje o Indokini, kojim je Vijetnam podijeljen na dva dijela. Francuska se obavezala da se povuče iz Sjevernog Vijetnama i da poštuje nezavisnost Laosa, Vijetnama i Kambodže.
1969. – Američki kosmonaut Nil Armstrong postao prvi čovjek koji je stupio na Mjesec, rekavši po izlasku iz lunarnog modula “Orao”: “Ovo je mali korak za čovjeka, ali veliki za čovječanstvo”. Na Mjesec je potom kročio Edvin Oldrin, a Majkl Kolins je dotle kružio oko Mjeseca u svemirskom brodu “Apolo 11”, čekajući njihov povratak.
1974. – Turska armija počela invaziju na Kipar, pod izgovorom “zaštite” turske nacionalne zajednice, poslije koje na trećini tog mediteranskog ostrva formirana marionetska “Turska Republika Sjeverni Kipar”. Nju, osim Ankare, ne priznaje niko u svijetu.
1976. – Američki kosmički brod bez ljudske posade “Viking 1” spustio se poslije 11 mjeseci leta na Mars i počeo da šalje na Zemlju jasne snimke te planete.
1982. – Od aktiviranih eksplozivnih naprava, koje su teroristi Irske republikanske armije postavili u “Hajd parku” i “Ridžents parku” – u centru Londona, poginulo je 10 britanskih vojnika.
1988. – Južna Afrika, Angola i Kuba prihvatile sporazum o povlačenju stranih trupa iz Angole i priznavanju nezavisnosti Jugozapadne Afrike /Namibija/.
1989. – Burmanska vojna hunta stavila u kućni pritvor vođu opozicije Aung San Su Či, koja je dobila Nobelovu nagradu za mir, zbog njene otvorene kritike brutalnih metoda vladavine vojnog vrha.
1992. – U selu Magašići, kod Bratunca, muslimanski ekstremisti ubili osmoro srpskih seljaka dok su kupili sijeno na polju.
1994. – Šef izraelske diplomatije Šimon Peres doputovao u posjetu Jordanu kao najviši izraelski funkcioner koji je do tada posjetio tu susjednu arapsku zemlju.
1996. – U Burundiju pobunjenici iz plemena Hutu napali izbjeglički logor suparničkog plemena Tutsi, usmrtivši oko 320 ljudi, mahom žena i djece.
1997. – Turske snage bezbjednosti ubile 50 pripadnika pobunjeničke kurdske Radničke partije Kurdistan u blizini grada Juksekova na jugu Turske.
2000. – Nakon devet dana pregovora završen je bliskoistočni mirovni samit u Kemp Dejvidu. Rešenje za višedecinijski sukob nije pronađeno, a sukobi između Izraela i Palestinaca su nastavljeni.
2006. – Pećka patrijaršija, manastir Gračanica i crkva Bogorodice LJeviške uvršteni na listu svjetske baštine Uneska.
2015. – Otvorena kubanska ambasada u Vašingtonu, nakon pet i po decenija “hladnog rata” Kube i SAD.
Foto: N.N.
Izvor: Nezavisne
