Danas je subota, 19. decembar, 354. dan 2020. Do kraja godine ima 12 dana.
1741. – Umro ruski pomorac i istraživač danskog porijekla Vitus Bering, na ostrvu koje je potom dobilo njegovo ime. Ploveći uz Aleutska ostrva, dospio je 1728. sa Aleksejem Čirikovom do Aljaske, otkrivši put u Ameriku sa zapadne strane, odnosno moreuz između Amerike i Azije. Taj prolaz, koji spaja Sjeverni ledeni okean sa Tihim okeanom, nazvan je Beringov moreuz. Na povratku je u moru, koje je takođe po njemu dobilo ime, pretrpio brodolom i morao je da se iskrca na do tada nepoznato ostrvo.
1793. – Francuski general Napoleon Bonaparta izvojevao je prvu značajnu vojnu pobjedu, potukavši Engleze i zauzevši Tulon, što je bio njegov prvi korak ka preuzimanju apsolutne vlasti u Francuskoj 1799.
1842. – SAD priznale nezavisnost Havaja, ali ta pacifička ostrvska zemlja – u koju su doseljenici iz SAD počeli da pristižu 1820, otimajući zemlju od domorodaca – samo formalno postala samostalna. Havajska dinastija je 1875. prihvatila punu političku i ekonomsku zavisnost od SAD, koje su Havaje 1898. pretvorile u koloniju. Odlukom američkog Kongresa 1959. Havaji su postali 49. država SAD.
1848. – Umrla Emili Bronte, engleska spisateljica irskog porijekla, koja se proslavila romanom “Orkanski visovi”.
1851. – Umro engleski slikar Džozef Malord Vilijam Tarner, izvrstan pejzažista, preteča impresionista. Odlikovao se veoma spontanim slikarskim postupkom i kolorističkom slobodom.
1863. – Rođen srpski pisac i pravoslavni teolog Svetolik Ranković, koji je realistički pripovijedao o seoskom i palanačkom životu, a junaci njegovih djela su uglavnom ljudi razočarani u život. Otvorenih očiju gledao je svijet i podvlačio tamne strane društva u doba raspada patrijarhalnog života. Završio je Duhovnu akademiju u Kijevu i bio nastavnik vjeronauke u Kragujevcu, Nišu i Beogradu i profesor u Bogosloviji u Beogradu. Napisao je 25 pripovjedaka, tri romana, više stručnih i političkih članaka i udžbenika i prevodio je s ruskog jezika. Djela: romani “Gorski car”, “Seoska učiteljica”, “Porušeni ideali”, pripovijetke “Jesenje slike”, “Slike iz života”.
1863. – Engleski pronalazač Frederik Volton u Londonu patentirao linoleum – glatki podni prekrivač.
1875. – Rođena Mileva Marić Ajnštajn, srpska matematičarka, prva žena Alberta Ajnštajna, jednog od najgenijalnijih ljudi 20. vijeka.
1895. – Na inicijativu Profesorskog društva u Beogradu osnovan Jestastvenički /prirodnjački/ muzej.
1897. – Rođen slovački pisac Jan Čajak, čija je djelatnost pola vijeka bila vezana za slovačku manjinu u Jugoslaviji. Uređivao je časopise “Narodno jedinstvo” i “Naš život”. Djela: pripovijetke “Gledanje mladenaca”, “Eše homo”, “Baća Onriš Pazurik”, “Posljednji seredžan”, romani “Zipa Cupak”, “Zuzka Turanova”, “U zarobljeništvu na Holičskom zamku”, “Porodica Rovesni”.
1902. – Rođen engleski pozorišni i filmski glumac Ralf Dejvid Ričardson, čiju je glumu karakterisala suzdržanost i snažna i sigurna stilska čistota. U pozorištu je s podjednakim uspjehom tumačio uloge u komedijama i tragedijama, u modernim i klasičnim dramama. Filmovi: “Zvučna barijera”, “Citadela”, “Ana Karenjina”, “Pali idol”, “Nasljednica”, “Ričard Treći”, “Naš čovjek u Havani”, “Dr Živago”, “Kartum”.
1905. – Usvojen prvi ustav Crne Gore, kojim je ona definisana kao ustavna monarhija, ali je praktično svu vlast zadržao knez Nikola Prvi Petrović. Vlada je zavisila od skupštine, još više od kneza, koji je imao pravo da postavlja i smjenjuje činovnike. Tekst ustava, koji je nazvan “Nikoljdanski ustav”, uglavnom je preuzet iz ustava Srbije od 1869.
1906. – Rođen ruski državnik Leonid Iljič Brežnjev, generalni sekretar Komunističke partije SSSR-a, koji je na vlast došao 1964. zbacivanjem Nikite Hruščova i držao je do smrti 1982. Doprinio je uspostavljanju dijaloga sa SAD poslije dugog perioda hladnih odnosa, ali je njegova vladavina najviše zapamćena po onemogućavanju promjena u društvu nagoviještenih u Hruščovljevo vrijeme, što je imalo višestruke pogubne posljedice za SSSR.
1915. – Rođena francuska pjevačica italijanskog porijekla Edit Đovana Gasion, poznata kao Edit Pjaf, nazvana “Mali vrabac”, simbol francuske šansone, čije se pjevanje odlikovalo uzbudljivom izražajnošću. Takođe je komponovala šansone i pisala tekstove za njih. Djela: autobiografije “Moj život”, “Na balu uspjeha”.
1941. – Poslije neuspjele ofanzive na Moskvu u Drugom svjetskom ratu vođa nacističke Njemačke Adolf Hitler smijenio komandanta kopnenih trupa feldmaršala Valtera fon Brauhiča i lično preuzeo komandu nad armijom.
1946. – U Indokini počeo oslobodilački rat jedinica pod vođstvom Ho Ši Mina protiv francuskih kolonijalnih trupa.
1950. – Savjet NATO-a imenovao američkog generala Dvajta Ajzenhauera za vrhovnog komandanta snaga tog vojnog bloka u Evropi.
1961. – Gou i dvije manje portugalske enklave na zapadnoj obali Indije poslije nepuna dva dana potpuno zaposjele indijske trupe.
1972. – Kapsula vasionskog broda “Apolo 17” spustila se u Tihi okean, čime je završen američki program “Apolo” ljudskih letova na Mjesec.
1984. – Britanski premijer Margaret Tačer i njen kineski kolega Džao Cijang u Pekingu potpisali sporazum, prema kojem Hong Kong od 1. jula 1997. – poslije 99 godina britanske uprave – prelazi pod suverenitet Kine.
1991. – Njemačka vlada priznala Sloveniju i Hrvatsku prije nego što su, posebno u Hrvatskoj, zaštićena prava naroda u manjini, na čemu je u početku insistirala Evropska zajednica. Njemačka se nije osvrtala na mnoga upozorenja da takav čin može da izazove krvoproliće.
1996. – Umro italijanski filmski glumac Marčelo Mastrojani, jednako uspješan kao komičar, romantični heroj, dramski glumac, ljubavnik i tumač rola u filmovima hermetičnog intelektualizma. Filmovi: “Djevojke sa Španskog trga”, “Hronika o siromašnim ljubavnicima”, “Bijele noći”, “Sladak život”, “Razvod na italijanski način”, “Noć”, “Porodična hronika”, “Osam i po”, “Privatan život”, “Leo posljednji”, “Miris žene”.
1997. – Singapurski putnički avion “boing 737-300” srušio se u blizini indonezijskog grada Palembangare. Poginulo svih 104 putnika i članova posade.
2000. – Benjamin Netanjahu povukao se iz trke za premijera Izraela, ostavljajući stranačkom kolegi Arijanu Šaronu da bude glavni protivkandidat premijera Ehuda Baraka na izborima.
2006. – BiH, Srbija, Rumunija, Bugarska, Hrvatska, Crna Gora, Albanija, Moldavija, Makedonija i UNMIK /u ime Kosova i Metohije/ pristupili Sporazumu o centralnoevropskoj zoni slobodne trgovine /CEFTA/.
2006. – Sud u Libiji osudio na smrt pet bugarskih medicinskih sestara i jednog palestinskog ljekara zbog toga što su “namjerno zarazili virusom HIV više od 400 libijske djece”.
2015. – Umro Kurt Mazur, njemački dirigent, direktor Njujorške i Londonske
filharmonije, profesor Muzičke akademije u Lajpcigu.
Danas je Nikoljdan, hrišćanski praznik posvećen Svetom Nikoli Čudotvorcu koji je umro 19. decembra 343. Rođen je u nikejskom gradu Patari i bio jedinac bogatih roditelja, čije je imanje razdijelio sirotinji. Duhovni život je započeo u manastiru Novi Sion kod strica, Svetog Nikolaja, episkopa patarskog. Poslije smrti roditelja, vođen čudesnim nebeskim glasom, krenuo je u narod da širi vjeru hrišćansku, pravdu i milosrđe. Ubrzo je postao arhiepiskop miriklijski. Boreći se za hrišćansku istinu, na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. udario je jeretika Arija, zbog čega je udaljen sa Sabora i odstranjen iz arhijerejske službe, ali su – poslije čudesnog javljanja Gospoda Isusa Hrista i Presvete Bogorodice nekolicini arhijereja – te odluke poništene. U vrijeme progona hrišćana pod carevima Valerijem Dioklecijanom i Valerijem Maksimilijanom dospio je u tamnicu, ali je i tamo nastavio propovijedi. Još za života smatran je svetiteljem. Zaštitnik je putnika i najčešće je prikazan kao jahač na bijelom konju. Slave ga mornari i ribari, a kod pravoslavnih Srba je jedna od najčešćih krsnih slava.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
