Danas je petak, 4. avgust, 216. dan 2023. Do kraja godine ima 149 dana.
1578. – Pokušaj Portugalije da zauzme Maroko propao zbog poraza od Mavara u bici kod Alkazarkivira, u kojoj su poginuli portugalski kralj Sebastijan, kralj od Feza i mavarski pretendent na prijesto Feza.
1704. – U ratu za špansko nasljeđe englesko-holandske snage zauzele španski grad Gibraltar.
1789. – Parlament Francuske u vrijeme Francuske revolucije ukinuo sve privilegije feudalaca.
1791. – Potpisan Svištovski mir poslije četvorogodišnjeg rata Austrije i Otomanskog carstva, kojim je određena granica između te dvije zemlje. Mirom su amnestirane Crna Gora, Bosna, Srbija, Vlaška i Moldavija i potvrđen je Beogradski mir iz 1739. Otomansko carstvo je obavezano da osigura plovidbu i trgovinu, a Austrija da evakuiše turska područja.
1792. – Rođen engleski pisac Persi Biš Šeli, jedan od najboljih liričara literature na engleskom jeziku. Izuzetno obrazovan, vrstan poznavalac filozofije, književnosti i nauke, romantičarski slobodouman, borac protiv tradicije, povlastica i tiranije, unio je u englesku poeziju notu slobode i duhovne smjelosti. U poemi “Kraljica Mob” izrazio je revolucionarno osjećanje “protiv kraljeva, sveštenika i političara”, a u “Pobuni islama” nadu u bolju budućnost ljudskog roda. Ostala djela: pjesničke drame “Čenči”, “Oslobođeni Prometej”, lirske pjesme “Ševa”, “Oblak”, “Oda zapadnom vjetru”, esej “Odbrana poezije”.
1859. – Rođen norveški pisac Knut Pedersen, poznat kao Knut Hamsun, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1920. Djela: romani “Glad”, “Misterije”, “Pan”, “Viktorija”, “Sanjari”, “Rosa”, “Pod jesenjom zvijezdom”, “Benoni”, “Lutalica svira sa sordinom”, “Posljednja radost”, “Djeca vremena”, “Grad Segelfos”, “Plodovi zemlje”, “Skitnice”, “Žene kraj studenca”, “Posljednje poglavlje”, “August”, “Ali život živi”.
1875. – Umro danski pisac Hans Kristijan Andersen, nenadmašni autor malih pripovijedaka-bajki. Napisao je 156 priča sa motivima danskog folklora, antičke mitologije i indoevropskih predanja. Uobličene u prava mala remek-djela, neke autobiografskog karaktera, njegove priče liče na najljepše bajke, ali svaka nosi i kritiku društvenog stanja i čitaocima iskazuje duboko humanu poruku. Smatra se i tvorcem realističke proze u Danskoj. Pisao je i pjesme, od kojih je sačuvano samo nekoliko, romane (“Improvizator”, “O. T.”, “Samo muzičar”, “Srećni Per”), putopise (“Bazar jednog pjesnika”, “U Španiji”) i sada zaboravljene drame.
1907. – Umro norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig, koji je, inspirišući se nacionalnim folklorom, afirmisao norvešku muziku u svijetu. Posebno je značajan njegov doprinos razvoju postromantičarske evropske harmonije. Izraziti liričar, najbolja djela ostvario je u malim formama poput klavirskih minijatura /”Lirski komadi”/, 25 nordijskih narodnih pjesama i plesova, svite “Holberg”, “Poetičnih muzičkih slika”, “Humoreski”, solo pjesama. Ostala djela: Klavirski koncert u a-molu, orkestarske svite “Per Gint”, “Sigrud Jorsalfar”, gudački kvartet, koncert za klavir i orkestar, tri violinske sonate, horske kompozicije.
1914. – NJemačke trupe u Prvom svjetskom ratu napale Belgiju i pošto je Berlin odbio ultimatum Londona da do ponoći povuče trupe, Velika Britanija je objavila rat NJemačkoj. Istog dana SAD su proglasile neutralnost.
1914. – NJemačka Socijaldemokratska stranka, članica Druge internacionale, u Prvom svjetskom ratu u Rajhstagu /parlament/ glasala za ratne kredite i tako stala uz ratno-huškački program NJemačke. Opredjeljenje za rat socijaldemokrata u većini evropskih zemalja označilo je kraj Druge internacionale.
1916. – Danski dio Zapadnoindijskih ostrva, uključujući Djevičanska ostrva, pripao SAD, koje su ih kupile od Danske za 25 miliona dolara.
1944. – Poslije dvije godine skrivanja u Amsterdamu jevrejske porodice Frank nacistička policija Gestapo je u Drugom svjetskom ratu otkrila skrovište i uhapsila 14-godišnju Anu Frank, njenu sestru, roditelje i još četvoro Jevreja. U koncentracionom logoru su potom svi ubijeni, izuzev Aninog oca, a poslije rata je otkriven njen dnevnik, jedan od najpotresnijih dokumenata o ljudskim stradanjima koja su počinili nacisti. Dnevnik je preveden na više od 30 jezika.
1972. – Predsjednik Ugande Idi Amin najavio da će u roku od tri mjeseca u Veliku Britaniju protjerati 50.000 Azijata sa britanskim pasošima, mahom Indusa.
1977. – Umro njemački filozof Ernest Bloh, jedan od najznačajnijih marksista 20. vijeka. Završio je studije filozofije, fizike i muzike i doktorirao u Vircburgu, a univerzitetsku karijeru je počeo 1918. u Lajpcigu. Poslije dolaska nacista na vlast 1933. izbjegao je iz NJemačke i u emigraciji u Švajcarskoj, potom u SAD, bio jedan od najistaknutijih antifašista. Predavao je filozofiju na Univerziteta u Lajpcigu od 1948. do 1957. – kad su mu vlasti Istočne NJemačke zabranile rad zbog kritičnosti u pogledu razvoja marksističke misli u toj zemlji, čime je navukao na sebe gnjev najviših komunističkih funkcionera. Poslije prelaska u Zapadnu NJemačku 1961. godine odmah je postao profesor na Univerzitetu u Tibingenu. Djela: “Duh utopije”, “Tomas Mincer kao teolog revolucije”, “Tragovi”, “Nasljeđe ovog vremena”, “Sloboda i poredak”, “Subjekt-objekt” (monografija o Hegelu), “Princip nade” (tri knjige), “Prirodno pravo i ljudsko dostojanstvo”, “Tibingenski uvod u filozofiju”.
1983. – Betino Kraksi kao prvi socijalista preuzeo dužnost premijera Italije.
1991. – U Prebilovcima kod Čapljine su poslije 50 godina sahranjeni posmrtni ostaci hercegovačkih Srba, žrtava ustaškog genocida u Drugom svjetskom ratu. Kosti pobijenih su raspoređene u 108 sanduka i prenesene u kriptu buduće spomen-kosturnice. Temelje crkve osveštao je NJegova svetost patrijarh srpski Pavle.
1991. – U najtežoj drumskoj saobraćajnoj nesreći u Zimbabveu poginulo je 80 djece i sedmoro odraslih kad je autobus sletio sa puta u provaliju.
1992. – Posredstvom Direkcije za humanitarnu pomoć i saradnju sa međunarodnim humanitarnim organizacijama pri Birou Vlade Srpske Republike BiH oslobođeno 100 srpskih zatvorenika iz sela Bogodol i Goran. Razmjena zatvorenih, koji su došli u Nevesinje, izvršena je preko Međunarodnog komiteta Crvenog krsta.
1993. – Japan prvi put izrazio formalno žaljenje ženama koje su tokom Drugog svjetskog rata služile kao seksualno roblje japanskim vojnicima.
1994. – Vlada SR Jugoslavije odlučila da prekine sve političke i ekonomske odnose sa Republikom Srpskom zbog odbijanja plana Kontakt grupe. Vlada SRJ je zabranila članovima Republike Srpske boravak na teritoriji Jugoslavije i odlučila da zatvori granicu prema Srpskoj.
1995. – Hrvatska napala Republiku Srpsku Krajinu – teritoriju formalno pod “zaštitom” mirovnih snaga UN. Iz Krajine je pred ofanzivom hrvatske vojske i policije protjerano 250.000 Srba. Hrvatska vojska tokom ofanzive i nakon napada počinila je zločine nad srpskim civilima, a spaljeno je više od 22.000 srpskih kuća.
2000. – Britanska kraljica majka Elizabeta proslavila u Londonu stoti rođendan, kao prva ličnost iz kraljevske porodice koja je proživjela cijeli jedan vijek. Ona je s balkona Bakingemske palate pozdravila okupljene građane.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
