Na jevrejskom groblju u Bijeljini u četvrtak, 14. aprila, biće održan pomen na godišnjicu početka progona oko 350 Jevreja i drugog lokalnog stanovništva koje je 1941. godine sitemski organizovala struktura Nezavisne Države Hrvatske /NDH/ uz pomoć lokalnih kulturbundovaca, najavio je predsjednik Jevrejske opštine Doboj Danijel Atijas.
Atijas je rekao Srni da komemoracija počinje u 15.00 časova na jevrejskom groblju u Sremskoj ulici u Bijeljini u organizaciji Jevrejske opštine Doboj, kojoj je gruntovno pripalo zemljište u Bijeljini, i sa Jevrejskom organizacijom BiH.
“Činjenica je da danas u Bijeljini nema nijednog Jevreja od oko 350 do 400 njih koliko ih je u ovoj lokalnoj zajednici bilo do Drugog svjetskog rata, kada su sistematski deportovani u koncentracioni logor smrti Jasenovac ili stradali na druge načine”, izjavio je Atijas.
On je naveo da jedan od spomenika o postojanju Jevreja u ovom gradu jeste i groblje u Sremskoj ulici.
“Jevreji se u Bijeljini pominju od 1850. godine koju naseljavaju sa područja Soluna, Skoplja i drugih područja u kojima su našli utočišta nakon progona iz Španije i Portugalije od 1492. godine, a nakon toga i sa područja istočne NJemačke po dolasku Austrougarske”, rekao je Atijas.
On je ukazao da su jevrejske porodice kao što su Alkalaj, Altarac, Finci, Levi, Baruh, Grinfild, Vajl, Švicer, kao bogati trgovci i preduzimači, ostavile traga u Bijeljini i da i danas postoje pojedine zgrade i kuće koje su sagradili.
“Alpajel Vajl je imao veliki `špiceraj` radnju sa delikatesima, voćem i povrćem. U to vrijeme bio je razvijen i značajan trgovinski lanac sa zemljama zapada”, izjavio je Atijas istakavši da su Jevreji značajno pogurali urbani razvoj Bijeljine i bili u sastavu njegove administracije.
Prema njegovim riječima prve kuće su pravljene u takozvanoj Šabić mahali oko današnje škole “Sveti Sava”, a kasnije i Karađorđevoj ulici i Ulici Kneginje Milice ,odnosno sadašnjeg lokalnog administrativnog centra.
Prva sinagoga sagrađena je 1895. godine koja se nalazila kod današnjeg hotela “Drina”, a na koju danas podsjeća još samo ploča, naveo je Atijas koji je zahvalio građanima Bijeljine što ličnim zalaganjem od zaborava čuvaju sjećanje na postojanje Jevreja.
On je posebno zahvalan porodici Simić, Borivoju i Snježani, koji se danas brinu o jevrejskom groblju.
On je, podsjetivši na stradanje Jevreja ali i lokalnih Srba iz Bijeljine tokom Drugog svjetskog rata, naveo da su pljačke, hapšenja i deportacije krenule od 14. aprila 1941. godine od zloglasne “SS” jedince uz podršku kulturbundovaca – mještana okolnih sela koji su za sebe govorili da su čuvari njemačke tradicije, posebno izdvojivši mještane Novog sela.
“Mislim da je prva žrtva bio izvjesni Levi koji je pet dana bio javno obješen”, izjavio je Atijas.
On je ukazao i na nesebičan čin spasavanja Jevreja u to vrijeme, izdvojivši Radeta Ristića koji je zbog toga 1994. godine proglašen za pravednika.
Atijas je ukazao na problem restitucije imovine Jevreja Bijeljine, koja je u tom periodu procijenjena na oko 50.000.000 tadašnjih starih dinara, kao i generalno restitucije imovine Jevreja na području BiH u nedostatku odgovarajućih zakonskih rješenja, te kao dobar primjer prakse u tom procesu naveo je Srbiju.
Foto: rtvdoboj/Arhiva
Izvor: SRNA
