Danas je nedjelja, 6. septembar, 250. dan 2020. Do kraja godine ima 116 dana.
1522. – Španski moreplovac Huan Sebastijan del Kano prvi oplovio oko Zemlje, vrativši se u Španiju brodom “Viktorija” sa samo 18 mornara, čime je okončao ekspediciju započetu 1519. sa pet brodova i 270 mornara, koju je u službi Španije poveo portugalski moreplovac Fernando Magelan. Del Kano je preuzeo komandu kad su 1521. Magelana ubili filipinski urođenici.
1566. – Prilikom opsade Sigeta, u trećem pohodu na Beč, umro turski sultan Sulejman Drugi, tokom čije je 46-godišnje vladavine Otomansko carstvo bilo na vrhuncu moći. Osvojio je 1521. Beograd, 1522. grčko ostrvo Rodos, 1526. je potukao Mađare kod Mohača i potom pokorio Ugarsku. Takođe je zauzeo rusko poluostrvo Krim, Moldaviju, Tunis, Alžir i Besarabiju. Stizao je i pod Beč, ali ga nije osvojio. Naslijedio ga je Selim Drugi, ustoličen u Beogradu 28. oktobra 1566.
1683. – Umro francuski državnik Žan Batist Kolber, ministar finansija kralja Luja Četrnaestog, jedan od rodonačelnika privrednog protekcionizma. Uveo je zaštitne carine, dao velike povlastice industriji, povećao izvoz, ojačao kolonijalnu ekspanziju i eksploataciju. Usavršio je i povećao trgovačku i ratnu mornaricu i modernizovao ratne luke.
1688. – Austrijanci poslije jednomjesečne opsade preoteli Beograd od Turaka. Janjičari su prethodno totalno opljačkali grad i ukrcali plijen na 500 lađa kojima su pobjegli Dunavom. Poslije pljačke Turci su spalili dijelove Beograda, kojem je veliku štetu nanijelo i austrijsko bombardovanje.
1729. – Rođen njemački pisac i filozof jevrejskog porijekla Moše ben Menahem, poznat kao Mozes Mendelson, osnivač jevrejskog prosvjetiteljskog pokreta u Njemačkoj. Borio se za vjersku trpeljivost i slobodu opredjeljenja, a u filozofiji je bio racionalista. Djela: “Jerusalim ili o religijskoj moći i o jevrejstvu”, “Filozofski razgovori; O osjećanjima, o ulozi etičkoga u estetici”, “Fedom”.
1757. – Rođen francuski general i državnik Mari Žozef Pol Iv Roš Žilber de Motje, poznat kao markiz od Lafajeta, koji se od 1777. do 1781. uz američke koloniste borio za oslobođenje Sjeverne Amerike od Britanaca. U francuskoj revoluciji se zalagao za načelo ustavne monarhije. Kao komandant Nacionalne garde u julu 1791. naredio je da se na Marsovom polju puca u Parižane koji su protestovali što je kralj Luj Šesnaesti ostao na prijestolu, a kad se revolucija okrenula protiv kralja, napustio je komandu nad Centralnom armijom i 1792. promijenio stranu. Nije bio aktivan tokom vladavine Napoleona Prvog Bonaparte, a u Julskoj monarhiji, uspostavljenoj 1830. godine, opet je komandovao Nacionalnom gardom.
1766. – Rođen engleski hemičar i fizičar Džon Dalton, jedan od osnivača atomske teorije materije. Objasnio je Prustov zakon stalnih proporcija, postavio zakon umnoženih proporcija i prvi određivao relativne atomske mase hemijskih elemenata. Ispitivao je osobine gasova, postavio zakon parcijalnih pritisaka i bavio se meteorologijom. Patio je od sljepila za boje, pa je proučavao i tu anomaliju, koja je po njemu nazvana daltonizam. Shvatanja je izložio u trotomnom djelu “Novi sistem filozofije hemije”.
1860. – Rođena američka pacifistkinja i društveni reformator Džejn Adams, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1931. Bavila se praktičnim rješavanjem socijalnih problema i bila predsjednik Međunarodne ženske lige za mir i slobodu.
1876. – Rođen škotski fiziolog Džon Džejms Rikard Maklaud, koji je s kanadskim fiziologom Frederikom Grantom Bantingom 1923. podijelio Nobelovu nagradu za medicinu za otkriće inzulina.
1901. – Na predsjednika SAD Vilijama Mekinlija u Bafalu pucao anarhista Leon Čolgos. Ranjeni predsjednik – izabran na taj položaj 1896. – umro je poslije osam dana, a 14. septembra 1901. šef države je postao Teodor Rozevelt.
1914. – Na zahtjev saveznika da poslije pobjede na Ceru u Prvom svjetskom ratu nad agresorskim austrougarskim trupama preduzme ofanzivu preko granice – srpska vojska je počela operacije u Sremu i istočnoj Bosni, poznate kao Bitka na Drini. Borbe su trajale do 11. novembra 1914, kad je načelnik Štaba Vrhovne komande vojvoda Radomir Putnik naredio povlačenje. Bitkom na Drini je umanjena ofanzivna moć austrougarske vojske.
1914. – Francuske trupe uz pomoć britanskog ekspedicionog korpusa krenule u kontraofanzivu na frontu širokom 500 kilometara, čime je počela prva velika bitka na rijeci Marni u Francuskoj u Prvom svjetskom ratu, u kojoj je za četiri dana njemačka vojska pretrpjela težak poraz.
1940. – Rumunski kralj Karol Drugi Hoencolern u Drugom svjetskom ratu pod pritiskom Sila osovine abdicirao u korist sina Mihajla.
1944. – Avijacija zapadnih saveznika u Drugom svjetskom ratu teško bombardovala Leskovac, što njemačku vojnu silu nije oslabilo – kao ni u slučaju bombardovanja Beograda, Podgorice, Smedereva, Nikšića, Ćuprije, ukupno 25 gradova u Srbiji i Crnoj Gori pred kraj rata – jer su uglavnom razarani civilni ciljevi. Tokom bombardovanja Leskovca poginulo je više od 1.600 srpskih civila, a centar grada je potpuno razrušen.
1944. – U trenutku kad je Crvena armija izbila na njene granice Bugarska u Drugom svjetskom ratu objavila rat nacističkoj Njemačkoj. Kao saveznik Njemačke Bugarska je u ratu okupirala dijelove Grčke i Jugoslavije.
1966. – Južnoafričkog premijera Hendrika Frenša Fervuda u toku parlamentarne debate u Kejptaunu ubio skupštinski kurir Dimtrik Cafondas. Tokom Fervudove vladavine od 1958. donesen je najveći dio zakona kojima je regulisan sistem aparthejda u Južnoj Africi.
1968. – Afrička kraljevina Svazilend stekla nezavisnost od Velike Britanije, koja je njome vladala od 1881.
1970. – Palestinski teroristi oteli četiri aviona koja su letjela u Njujork iz Evrope. Sutradan su u Kairu zapalili “boing 747” američke kompanije “Pan ameriken”, a dva “boinga 707” digli su u vazduh 12. septembra 1970. u Jordanu. Četvrti avion se spustio u London, a otmičarka Lejla Kaled je uhapšena.
1975. – U zemljotresu u istočnoj Turskoj poginulo najmanje 2.350 ljudi.
1989. – Prilikom pada kubanskog putničkog aviona u jedno predgrađe Havane, neposredno poslije polijetanja, poginulo 170 ljudi.
1991. – SSSR priznao nezavisnost Litvanije, Letonije i Estonije.
1991. – Lenjingradu vraćeno ime Sankt Peterburg.
1994. – Premijer Irske Albert Rejnolds prvi put se, u ime irske vlade, sastao sa vođom sjevernoirske partije Šin Fejn (političko krilo terorističke Irske republikanske armije) Džerijem Adamsom, s kojim je razgovarao o političkom rješenju dugogodišnje krize i sukoba rimokatolika i protestanata u Sjevernoj Irskoj.
1998. – Umro japanski filmski režiser Akira Kurosava, koji je proslavio japansku kinematografiju, jedini režiser koji je dobio dvije nagrade “Oskar” za najbolji inostrani film. Uspješno je spojio japansku tradiciju i kulturu s evropskim senzibilitetom, a kritičari su ga nazvali “teno /car/ japanske kinematografije”. Filmovi: “Rašomon”, “Sedam samuraja”, “Krvavi prijesto”, “Idiot”, “Živjeti”, “Na dnu”, “Dodeskaden”, “Dersu Uzala”, “Kagemuša”, “Ran”, “Madadajo”.
2000. – U Njujorku od 6. do 8. septembra održano Milenijumsko zasjedanje Generalne skupštine UN na kojem je usvojena deklaracija o dostignućima svjetske organizacije i njenim ciljevima u budućnosti. Skupu je prisustvovala i delegacija BiH.
2001. – Bivši predsjednik Republike Srpske Biljana Plavšić, poslije osam mjeseci boravka u pritvoru Haškog tribunala, doputovala u Beograd specijalnim avionom iz Haga, nakon što je Vlada Srbije dala garancije za njen boravak u tom gradu do početka suđenja.
2007. – Preminuo veliki italijanski operski pjevač Lučano Pavaroti, čija je karijera trajala 46 godina. Debitovao je 1961. godine u Pučinijevim “Boemima”, a omiljene opere bile su “Lučija de Lamermur”, “Turandot”, “Bal pod maskama”, “Rigoleto”, “Madam Baterflaj” i “Magbet”.
2011. – Pretresno vijeće Haškog tribunala proglasilo je bivšeg načelnika Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčila Perišića krivim za pomaganja i podržavanja zločina u BiH i Hrvatskoj od 1993. do 1995. i odredilo kaznu od 27 godina zatvora. Žalbeno vijeće Haškog suda februara 2013. oslobodilo je Perišića optužbi za ratne zločine.
2019. – Bivši predsjednik Zimbabvea Robert Mugabe umro je nakon duge i teške boleste u 95. godini.
Foto: pink.rs
Izvor: SRNA
