Danas je nedjelja, 20. oktobar, 293. dan 2019. Do kraja godine ima 72 dana.
1632. – Rođen engleski arhitekta Kristofer Ren, osnivač Kraljevskog društva u Londonu /akademija nauka/ i njegov prvi predsjednik od 1680. do 1682. Zaslužan je za usvajanje renesansnih arhitektonskih uzora i napuštanje duge tradicije zidanja u kasnogotičkom maniru. Projektovao je niz zdanja poslije požara koji je opustošio London 1666, uključujući 53 crkve, među kojima monumentalnu katedralu Svetog Pavla.
1728. – Požar uništio veći dio Kopenhagena.
1757. – Jovan Apostolović postao prvi Srbin doktor medicine, odbranivši na univerzitetu u Haleu disertaciju na latinskom jeziku – “O načinu kako duševni efekti utiču na čovečje telo”. Bio je ljekar u Novom Sadu i 1762. je znatno doprinio suzbijanju kuge u Beogradu, Bačkoj i Banatu.
1784. – Rođen engleski državnik Henri Džon Templ, poznat kao lord Palmerston, dvaput premijer između 1855. i 1865. Organizovao je Opijumski rat protiv Kine i Krimski rat protiv Rusije i bio je inicijator gušenja antikolonijalnih ustanaka u Indiji i Kini.
1827. – U pomorskoj bici kod Navarina, tokom grčkog rata za oslobođenje, ruski, britanski i francuski brodovi uništili tursku i egipatsku flotu.
1843. – Rođen srpski pisac Kosta Trifković, komediograf koji je realistički slikao naravi vojvođanske sredine u drugoj polovini 19. vijeka. Njegove šaljive pozorišne igre prožete su neusiljenim humorom i prirodnošću i bile su pravo osvježenje u vrijeme teške romantičarske drame. Realistički je nastavio komediografsku tradiciju zanemarenu u srpskoj literaturi poslije Jovana Sterije Popovića, ali bez Sterijine snage i dubine. Djela: “Izbiračica”, “Milo za drago”, “Mladost Dositeja Obradovića”, “Školski nadzornik”, “LJubavno pismo”, “Čestitam”, “Francusko-pruski rat”.
1854. – Rođen francuski pisac Žan Nikolas Artir Rembo, preteča simbolizma i nadrealizma, čije pjesničko djelo nije obimno, ali je snažno uticao na francuske i svjetske pjesnike novim jezikom i neuobičajenom metaforikom. Većinu pjesama napisao je prije 20. godine života, a u 17. čuvenu poemu “Pijani brod”. Kao pristalica Pariske komune napisao je više buntovničkih pjesama. Kroz literaturu je prošao kao meteor, ostavivši djelo koje je nagovijestilo simbolizam i nadrealizam i autentičnom pjesničkom vrijednošću inspirisalo mnoge pjesnike širom svijeta. Djela: pjesničke zbirke “Pjesme”, “Iluminacije”, “Boravak u paklu”.
1883. – Poslije “Pacifičkog rata” Čile, mirom u Ankoru, dobio znatne teritorije Perua.
1884. – Rođen američki filmski glumac mađarskog porijekla Bela Blaško, poznat kao Bela Lugoši, tumač niza uloga Drakule u filmovima strave, ali se iskazao i kao vrstan komičar. Filmovi: “Trinaesta stolica”, “Drakula”, “Ubistvo u ulici Morž”, “Poljubac smrti”, “Ostrvo izgubljenih duša”, “Crna mačka”, “Znak vampira”, “Drakulina kći”, “Frankeštajnov sin”, “Gorila”, “Invazija kradljivaca leševa”.
1890. – Umro engleski istraživač, pisac, prevodilac i diplomata Ričard Barton, prvi Evropljanin koji je, predvodeći ekspediciju s Džonom Haningom Spikom, 1858. vidio jezero Tanganjika u Africi. Bio je u vojnoj službi u Indiji i britanski konzul u Brazilu, Siriji i Italiji. Kao izuzetan poliglota dosta je prevodio, uključujući arapske priče “Hiljadu i jedna noć” u 16 tomova, “Mirisni vrt šeika Nefzauija” i “Kama sutra”. Napisao je više od 50 putopisnih knjiga o različitim dijelovima svijeta, mahom egzotičnim, ispoljivši ogromnu erudiciju i nesputanu fantaziju. Djela: “Sind i rase koje nastanjuju dolinu Inda”, “Sokolarstvo u dolini Inda”, “Hodočašće u Medinu i Meku”, “Prvi koraci istočnom Afrikom”.
1891. – Rođen engleski fizičar Džejms Čedvik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1935. godine. On je 1932. otkrio neutron. U Drugom svjetskom ratu je od 1943. do 1945. kao glavni britanski instruktor radio na “Menhetn projektu” razvoja atomske bombe u Los Alamosu, SAD.
1894. – Rođen srpski vajar Risto Stijović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Studije je počeo na Umetničkoj školi u Beogradu, a poslije prelaska preko Albanije u Prvom svjetskom ratu dospio je sa srpskom vojskom na Krf, odakle je otišao u Marsej, zatim u Pariz, gdje je studirao i izlagao. Izgradio je karakterističan izraz zasnovan na zatvorenim uprošćenim volumenima, s tematikom ženskog akta ili portreta i iskazao je posebnu sklonost u obradi rijetkog i skupocjenog drveta. Autor je mnogih spomenika, izvanredno stilizovanih životinja, posebno ptica, u kamenu, bronzi i drvetu.
1918. – Njemačka prihvatila uslove saveznika za kapitulaciju u Prvom svjetskom ratu.
1935. – Alijansa ženskih pokreta Jugoslavije u više gradova organizovala zborove, zahtijevajući jednako, opšte, tajno, aktivno i pasivno pravo glasa za sve građane oba pola.
1935. – Kineske komunističke snage Mao Ce Tunga u provinciji Sjeverni Šensi okončale “Dugi marš”, započet godinu dana ranije iz provincije Jangksi, tokom kojeg je probijena četvorostruka blokada Nacionalističke armije Čang Kaj Šeka. U proboju ka sjeveru pod borbom je pređeno više od 11.000 kilometara i marš je završen spajanjem dijelova kineske Crvene armije.
1936. – Zdanje Skupštine Jugoslavije primilo prve poslanike. Kamen temeljac te impresivne građevine je 1907. položio kralj Srbije Petar Prvi Karađorđević, a zgradu je projektovao srpski arhitekta Jovan Ilkić.
1941. – Pred ofanzivom njemačke armije u Drugom svjetskom ratu sovjetska vlada proglasila opsadno stanje u Moskvi i prešla u Kujbišev, u najkritičnijem trenutku tokom napada nacističkih trupa na glavni sovjetski grad.
1942. – Umro srpski glumac, pisac, karikaturista i humorista Brana Cvetković, osnivač “Orfeuma” za koji je napisao više od 80 dramskih komada i skečeva lakog žanra. Školovao se u Beogradu i Minhenu. Bio je glumac Narodnog pozorišta, a zatim član putujućih družina.
1943. – Nekoliko desetina britanskih i američkih bombardera u Drugom svjetskom ratu zasulo Niš tepihom bombi, usmrtivši više od 250 srpskih civila, uključujući više desetina djece. Objekti njemačke okupatorske vojske pretrpjeli su neznatna oštećenja, a najviše su postradali kvartovi najsiromašnijih Nišlija oko željezničke stanice, u Šumadijskoj, Drinskoj, Prizrenskoj, Kajmakčalanskoj, Šiptarskoj, Gvozdenoj i Banjalučkoj ulici. Bio je to početak angloameričke vazdušne kampanje po gradovima u Srbiji i Crnoj Gori, koja je trajala do 18. septembra 1944. Bombe su malo naudile njemačkoj vojnoj sili, ali su tokom velike vazdušne operacije, pod izgovorom da istjeruju Nijemce, “saveznici” ubili hiljade srpskih civila.
1944. – Jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije pod komandom generala Peka Dapčevića i Crvene armije pod komandom generala Vladimira Ivanoviča Ždanova u Drugom svjetskom ratu oslobodile Beograd. Tokom 12 dana teških borbi poginulo je 16.800 Nijemaca, a 8.739 je zarobljeno. Među oslobodiocima su poginula 2.944 jugoslovenska borca i 960 crvenoarmejaca. Zaplijenjeno je 1.500 njemačkih motornih vozila, 80 tenkova i 200 topova. Oslobađanjem glavnog grada Jugoslavije presječena je komunikacija Solun – Budimpešta, pa je njemačka grupa armija “E” morala da se izvlači iz Grčke nepovoljnijim pravcem, što je osjetno usporilo njeno povlačenje i povećalo gubitke.
1945. – Egipat, Sirija, Irak i Liban upozorili SAD da bi stvaranje jevrejske države moglo da izazove rat, a istog dana arapske zemlje su formirale organizaciju za borbu protiv cionizma – Arapsku ligu.
1949. – Jugoslavija izabrana za nestalnog člana Savjeta bezbjednosti UN.
1950. – Umro američki političar Henri Luis Stimson, ministar rata SAD od 1911. do 1913. i od 1940. do 1945, idejni tvorac najvećeg pojedinačnog ratnog zločina u istoriji čovječanstva. Na njegovu preporuku predsjednik SAD Hari Truman odlučio je da u avgustu 1945. baci atomske bombe na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki, premda je Japan praktično već bio poražen u Drugom svjetskom ratu.
1971. – Kancelar Zapadne Njemačke Vili Brant dobio Nobelovu nagradu za mir.
1991. – U toku zemljotresa na indijskoj strani Himalaja poginulo više od 340 ljudi i razoreno je desetine hiljada kuća.
1992. – Umro srpski političar i publicista cincarskog porijekla Koča Popović, učesnik Građanskog rata u Španiji, jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svjetskom ratu. Studije filozofije je završio na Sorboni. Bio je na istaknutim vojnim položajima u Narodnooslobodilačkom ratu, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba JNA. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, poslije pada Aleksandra Rankovića, potpredsjednik SFRJ. Poslije obračuna Josipa Broza sa takozvanim liberalima u Srbiji 1972. odstranjen je iz političkog života.
1992. – Jedinice JNA napustile dubrovačko ratište na osnovu dogovora sa Hrvatskom i Unproforom, a poluostrvo Prevlaka na ulazu u Boku Kotorsku stavljeno pod kontrolu posmatrača UN.
1995. – Belgijski političar Vili Klas zbog umiješanosti u korupcionašku aferu podnio ostavku na položaj generalnog sekretara NATO.
2000. – Francuski Apelacioni sud donio je odluku da libijski lider Muamer Gadafi može biti krivično gonjen u Francuskoj zbog bombaškog napada 1989. godine na francuski avion iznad Nigerije, kada je poginulo 170 lica.
2003. U Beogradu preminuo poznati pozorišni i filmski glumac Miodrag Petrović Čkalja /80/, dobitnik Nušićeve nagrade za životno djelo, Sterijine nagrade, Sedmojulske nagrade i brojnih drugih nagrada i priznanja. Veliku popularnost u stekao je ulogama u humorističkim televizijskim serijama “Muzej voštanih Figura”, “Servisna stanica”, “Kamiondžije”…
2006. – Hrvatska policija uhapsila šest nekadašnjih pripadnika vojske, osumnjičenih da su počinili ratne zločine nad Srbima u Osijeku – riječ je o likvidaciji Srba na obali rijeke Drave, poznatoj kao slučaj “Selotejp”.
2013. – Umrla Jovanka Budisavljević Broz, potpukovnik JNA, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, supruga predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
