Danas je utorak, 12. novembar, 317. dan 2024. Do kraja godine ima 49 dana.
1554. – Parlament Engleske ponovo odobrio rimokatoličku vjeru.
1812. – Na zaleđenoj rijeci Berezini od ruske topovske paljbe i u jurišima Kozaka poginulo oko 25.000 vojnika razbijene armije francuskog cara Napoleona Prvog Bonaparte, koja se povlačila iz Moskve. Poslije debakla na Berezini Napoleon je pobjegao s malom pratnjom u Pariz i rekao da će podići novu armiju od 300.000 ljudi, ali je poraz u Rusiji za njega bio početak kraja.
1833. – Rođen ruski kompozitor i hemičar Aleksandar Porfirijevič Borodin, pripadnik muzičke grupe “Velika petorica”, utemeljivač ruske simfonije i kamerne muzike. Od djetinjstva je pokazivao i sjajan umjetnički talenat i interesovanje za prirodne nauke. Kao dječak je svirao flautu i klavir, kasnije i violončelo. Inspirisao se ruskom narodnom muzikom, narodnim pričama i legendama i istočnjačkim folklorom. Djela: opera “Knez Igor”, simfonija br. 2, simfonijska slika “U srednjoj Aziji”.
1840. – Rođen francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umjetnika krajem 19. i početkom 20. vijeka, čije je djelo objedinilo romantičarski duh i moderne težnje i presudno uticalo na evropsko vajarstvo. Skulpture: “Mislilac”, “Poljubac”, “Balzak”, “Građani Kalea”, “Vrata pakla”, “Vječni idol”, “Proljeće”, “Čovjek slomljenog nosa”, biste, aktovi.
1859. – Rođen srpski arhitekta Andra Stevanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Velike škole i Beogradskog univerziteta. Projektovao je više monumentalnih građevina, uključujući zgrade Narodnog muzeja i Akademije nauka u Beogradu. Proučavao je staro srpsko crkveno građevinarstvo i skupio građu za monografije manastira Gračanica, Kalenić i Dečani.
1866. – Rođen kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, prvi predsjednik Kine. Borbu za stvaranje republike počeo je 1894, a 1905. je osnovao Saveznu ligu /Tun-men-hoj/ iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Savezna liga je 1911. povela revoluciju u kojoj je zbačena dinastija Mandžu i proglašena republika, čiji je je predsjednik postao Sun. Prvi kongres Kuomintanga 1924. je prihvatio njegova programska načela: za nacionalno oslobođenje Kine potreban je savez sa SSSR-om, demokratija nije moguća bez saradnje s komunistima, a blagostanje naroda bez poboljšanja života najbrojnijih slojeva – radnika i seljaka. Poslije njegove smrti 1925. tu politiku je napustilo vođstvo stranke koje je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.
1912. – Španskog premijera Hosea Kanalehasa ubio anarhista Manuel Pardinas, koji je potom izvršio samoubistvo.
1912. – Spasilačka ekipa na Antarktiku pronašla posmrtne ostatke engleskog polarnog istraživača kapetana Roberta Folkona Skota i njegovih pratilaca. Pretpostavlja se da su on i članovi njegove ekspedicije umrli u martu 1912. pri povratku s Južnog pola.
1918. – Proglašena prva austrijska republika, dan poslije kapitulacije Njemačke u Prvom svjetskom ratu i abdikacije cara Karla Prvog.
1919. – Engleski piloti Ros i Kejt Smit poletjeli iz Haunsloua kod Londona na prvi let od Velike Britanije do Australije. U australijski grad Darvin sletjeli su 13. decembra 1919.
1920. – Pod pritiskom Velike Britanije i Francuske Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je Rapalskim ugovorom ustupila Italiji Istru, Julijsku krajinu, Zadar i ostrva Cres, Lošinj, Lastovo i Palagružu, kasnije i Rijeku.
1927. – Lav Bronštejn, pod optužbom da se borio za vlast poslije smrti Vladimira Uljanova, isključen iz vladajuće boljševičke partije, a Josif Džugašvili postao je neprikosnoveni lider SSSR. Iz zemlje je protjeran 1929, a 1940. po nalogu Staljina ubijen u Meksiku.
1929. – Rođena američka filmska glumica Grejs Keli, koja je poslije udaje 1956. za princa od Monaka Renijea Trećeg postala princeza Grejs od Monaka. Filmovi: “Tačno u podne”, “Provincijalka” /nagrada “Oskar”/, “Pozovi M radi ubistva”, “Visoko društvo”, “Dvorišni prozor”.
1933. – Nacional-socijalistička radnička partija Adolfa Hitlera dobila izbore i preuzela vlast u Njemačkoj.
1937. – Japanci su okupirali kineski grad Šangaj.
1941. – Crvena armija u Drugom svjetskom ratu zaustavila nadiranje nacističkih snaga prema Moskvi.
1942. – Britanska Osma armija generala Bernarda Lo Montgomerija u Drugom svjetskom ratu ponovo zauzela Tobruk u Libiji, zarobivši najmanje 30.000 njemačkih i italijanskih vojnika, i nastavila da preko Sahare goni razbijeni Afrički korpus njemačkog generala Ervina Romela.
1944. – U fjordu Tromzo na sjeveru Norveške saveznici u Drugom svjetskom ratu potopili “Tirpic”, posljednji veliki ratni brod nacističke Njemačke.
1948. – Na smrt zbog ratnih zločina osuđeni bivši premijer general Hideki Tođo i još šest japanskih vođa u Drugom svjetskom ratu.
1956. – Beogradsko pozorište “Atelje 212” u adaptiranom dijelu zgrade “Borbe” izvelo prvu predstavu – “Faust” Johana Volfganga Getea.
1956. – Novi mađarski lider Janoš Kadar odbio ulazak posmatrača UN u Mađarsku.
1961. – Rođena rumunska gimnastičarka Nađa Komaneči, koja je za jednu vježbu na Olimpijskim igrama u Montrealu 1976, prva u istoriji gimnastike, dobila najvišu moguću ocjenu /10/.
1969. – Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen iz Saveza sovjetskih pisaca s obrazloženjem da je njegovo ponašanje “antidruštveno”.
1970. – Snažan ciklon i visoki talasi usmrtili najmanje 200.000 ljudi u Istočnom Pakistanu.
1974. – Zbog politike aparthejda Južna Afrika je suspendovana iz Generalne skupštine UN.
1977. – U zatvorskoj ćeliji – prema zvaničnoj verziji koja je izazvala dosta sumnji – izvršila samoubistvo Ingrid Šubert, koja je učestvovala u osnivanju zapadnonjemačke ljevičarske terorističke grupe “Bader-Majnhof”.
1981. – Američki spejs-šatl “Kolumbija” drugi put poletio u orbitu oko Zemlje, postavši prvo svemirsko vozilo koje je upotrijebljeno više od jednog puta.
1982. – Jurij Andropov izabran za generalnog sekretara Centralnog komiteta Komunističke partije SSSR, dan poslije smrti Leonida Brežnjeva.
1989. – Umrla španska revolucionarka Dolores Ibaruri, nazvana La Pasionarija, predsjednik Komunističke partije Španije, jedno od najslavnijih imena Španskog građanskog rata. Pripisane su joj riječi “No pasaran”, parola pod kojom su republikanci branili Madrid od fašista. Poslije pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najviše u SSSR. Vratila se u Španiju 1977. i postala član parlamenta.
1990. – Princ Akihito krunisan za cara Japana.
1991. – Stupile na snagu ekonomske sankcije Evropske zajednice protiv Srbije i Crne Gore.
1991. – Indonezijske trupe u Istočnom Timoru ubile desetine demonstranata koji su tražili nezavisnost. Do 1951. Istočni Timor je bio portugalska kolonija, potom prekomorska provincija kojoj je bivša metropola 1973. dala autonomiju, a 1974. pravo na samoopredjeljenje, što je potvrdila i Generalna skupština UN, ali ga je Indonezija okupirala u decembru 1975.
1995. – U Erdutu i Zagrebu potpisan sporazum o Sremsko-baranjskoj oblasti, kojim je predviđen jednogodišnji prelazni period pod međunarodnom upravom, s mogućnošću produženja za još 12 mjeseci.
1996. – U sudaru iznad Indije saudiarabijskog i kazahstanskog putničkog aviona poginulo je 349 ljudi.
1999. – U zemljotresu u Turskoj, sa epicentrom kod grada Dušče, 170 kilometara istočno od Istambula, poginulo najmanje 550 ljudi.
1999. – Na području planine Bajgora, 12 kilometara sjeveroistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avion Svjetskog programa UN za hranu tipa “ATR-42” i nesreću nije preživio niko od 21 putnika i tri člana posade.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
