Danas je utorak, 17. septembar, 263. dan 2024. Do kraja godine ima 103 dana.
1580. – Rođen španski pisac Fransisko Gomes de Kevedo i Viljegas, satiričar koji je zbog “zajedljivog jezika i otrovnog pera” čas bio povlašćen na dvoru, čas proganjan i zatvaran. Izvanredno je slikao život ulice, a u sonetima je ispoljio pesimizam baroknog mislioca opsjednutog idejom ništavila. Djela: “Život lupeža”, “San lobanja”, “Plutonov svinjac”, “Dom poludjelih od ljubavi”, “Knjiga o svim stvarima i još o mnogim drugim”, zbirke poezije “Španski Parnas”, “Tri posljednje kastiljanske muze”.
1665. – U Londonu izbila epidemija kuge – umrlo oko 70.000 ljudi.
1787. – Delegati 12 od tadašnjih 13 država SAD potpisali su ustav, i sada na snazi, uz dodate amandmane, najstariji važeći ustav u svijetu.
1796. – Prvi predsjednik SAD Džordž Vašington, šef države od 1789. uputio je američkom narodu “Oproštajnu besjedu”, odbivši da se treći put kandiduje za predsjednika.
1809. – Mirom u Fredrikshamu završen švedsko-ruski rat, u kojem je Rusija osvojila Finsku.
1826. – Rođen njemački matematičar Georg Fridrih Bernhard Riman, koji je otvorio nove pravce razvitka matematike i njene primjene u fizici i mehanici. Značajno je doprinio matematičkoj analizi, posebno teoriji kompleksnih funkcija, teoriji parcijalnih jednačina, geometriji, teoriji brojeva. Njegovo ime nosi niz matematičkih pojmova: Rimanov integral, Rimanova diferencijalna jednačina, Rimanova površina, Rimanova sfera, Rimanova beta-funkcija, Rimanova geometrija.
1857. – Rođen ruski fizičar Konstantin Eduardovič Ciolkovski, otac astronautike. Još 1883. izložio je ideje o korišćenju reaktivnog pogona kod letjelica, a 1903. objavio prvo klasično djelo iz teorije astronautike: “Ispitivanje vasionskog prostora reaktivnim aparatima”. Postavio je osnovne jednačine kretanja rakete promjenljive mase u bezvazdušnom prostoru. Sovjetska Akademija nauka je ustanovila “Zlatnu medalju Ciolkovskog” za izuzetan doprinos astronautici i istraživanju kosmosa.
1889. – Povodom 500 godina od Kosovske bitke ustanovljen je “Orden kneza Lazara”, koji su mogli da nose samo vladar i punoljetni prestolonasljednik.
1900. – Britanska kraljica Viktorija Prva Aleksandrina potpisala dokument kojim je Australija ušla u Komonvelt kao federalna unija šest bivših britanskih kolonija.
1906. – Rođen Džunijus Ričard Džajavordene, premijer Šri Lanke od 1977, poslije izborne pobjede njegove Ujedinjene nacionalne partije. Nakon uspostavljanja predsjedničkog sistema, 1978. je postao prvi šef države i na tom položaju je ostao do 1988.
1908. – Rođen ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. vijeku. U rodnoj Odesi je završio konzervatorijum, a proslavio se 1935. nagradom na međunarodnom violinskom takmičenju u Varšavi i 1937. nagradom “Isaj” u Briselu. Bio je profesor Moskovskog konzervatorijuma i s velikim uspjehom je nastupao širom svijeta.
1918. – Poslije trodnevne ofanzive Prva i Druga srpska armija probile Solunski front, što je bilo odlučujuće za slom Centralnih sila u Prvom svjetskom ratu – mjesec i po dana potom je kapitulirala Austro-Ugarska, a ubrzo i NJemačka. Srpske snage su presjekle bugarsku vojsku i prisilile Bugarsku da 30. septembra 1918. položi oružje. Pri tome su Srbi prodirali tako brzo da je francuska komanda molila srpsku Vrhovnu komandu da uspori napredovanje, jer francuska konjica nije uspijevala da drži korak sa srpskom pješadijom.
1918. – Rođen izraelski državnik Haim Hercog, predsjednik Izraela od 1983. do 1993. Završio je prava u Kembridžu i vojnu akademiju u Sendherstu, a u Drugom svjetskom ratu se borio u britanskoj armiji. U Palestini se potom uključio u ilegalni pokret Hagana, a kad je 1948. osnovan Izrael postao je prvi šef vojne obavještajne službe. Potom je bio komandant južne armijske oblasti i prvi vojni guverner Zapadne obale, okupirane u ratu 1967, a od 1975. do 1978. izraelski ambasador u UN.
1944. – Počeo najveći vazdušni desant u Drugom svjetskom ratu, koji je trebalo da uspostavi mostobran na rijeci Rajni i omogući saveznicima prodor sjeverno od Rura, ali su se Nijemci dokopali planova, razbili Britance kod holandskog grada Arnhem i potom pripremili protivofanzivu u Ardenima. Saveznici su prešli Rajnu tek poslije pet mjeseci.
1948. – Blizu Jerusalima ubijen švedski grof Folke Bernadot, posrednik UN u konfliktu Izraela i Arapa.
1949. – U požaru na “Noroniku”, najvećem parobrodu na Velikim jezerima, kod Toronta poginulo više od 130 ljudi.
1961. – Obješen turski premijer Adnan Menderes, koga je u maju 1960. oborila vojna hunta generala Džemala Gursela. Vojna hunta je tvrdila da je Menderesova Demokratska partija, na vlasti od prvih slobodnih izbora u Turskoj 1950. godine, “izdala principe” prvog turskog predsjednika Mustafe Kemala Ataturka.
1970. – U Jordanu otpočeli oružani sukobi armije kralja Huseina i palestinskih gerilaca.
1978. – Potpisivanjem okvirnih mirovnih planova za Bliski istok i između Izraela i Egipta, u Kemp Dejvidu završeni razgovori predsjednika Egipta Anvara el Sadata, premijera Izraela Menahema Begina i predsjednika SAD Džimija Kartera.
1980. – Bivši diktator Nikaragve general Anastasio Somosa Debajle ubijen u atentatu u Paragvaju, gdje je živio u izbjeglištvu poslije zbacivanja sa vlasti u julu 1979.
1994. – Umro britanski filozof austrijskog porijekla Karl Rejmond Poper, jedan od najuticajnijih mislilaca 20. vijeka. U filozofiju je uveo “princip opovrgljivosti”, prema kojem se tvrdnja može smatrati naučnom samo ako se u principu može dokazati njena pogrešnost, dok tvrdnje koje ne ispunjavaju taj uslov spadaju u metafiziku. Dela: “Logika istraživanja”, “Otvoreno društvo i njegovi neprijatelji”, “Bijeda istoricizma”.
2006. – Više od 97 odsto građana Pridnjestrovlja glasalo za nezavisnost te moldavske provincije i njeno pripajanje Rusiji.
2008. – Američke federalne rezerve izdvojile 85 milijardi dolara za pomoć kompaniji “AIG”, najvećem osiguravajućem društvu u SAD – da bi ga spasile od bankrota.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
