Danas je petak, 3. novembar, 308. dan 2023. Do kraja godine ima 57 dana.
1493. – Španski moreplovac italijanskog porijekla Kristofor Kolumbo otkrio ostrvo Dominika u Malim Antilima, koje je istog dana 1978. postalo nezavisna država.1534. – Engleski parlament priznao crkvenu vlast kralju Henriju Osmom, koji je time poslije raskida sa Rimokatoličkom crkvom postao poglavar Anglikanske crkve. Prethodno je papa odbio da poništi kraljev brak sa Katarinom Aragonskom, što je izazvalo prekid odnosa Rima i Londona.
1706. – Italijanski grad Abruci razoren u zemljotresu u kojem je poginulo 15.000 ljudi.
1801. – Rođen italijanski kompozitor Vinčenco Belini, koji je njegovao stil belkanto u operama raspjevane i izražajne melodike širokog daha i bogatog kolorita. Djela: opere “Norma”, “Pirat”, “Zaira”, “Kapuleti i Monteki”, “Mjesečarka”, “Puritanci”.
1839. – Britanske fregate kod Kantona potopile nekoliko kineskih džunki, čime je Velika Britanija otpočela Prvi opijumski rat protiv Kine, okončan kineskim porazom 1842, poslije čega je Peking prinuđen na velike trgovinske ustupke i potpadanje Hongkonga pod vlast Londona.
1852. – Rođen japanski princ Mucuhito, od 1867. car Meidji, tokom čije je vladavine do 1912. Japan preobražen u moćnu industrijsku, vojnu i imperijalnu silu. Premjestio je prijestonicu iz Kjota u Edo, koji je preimenovan u Tokio.
1883. – Ugušena Timočka buna koju su podigle vođe Narodne radikalne stranke protiv režima kralja Milana Obrenovića zato što im nije dao vlast osvojenu na izborima, već je za premijera postavio Nikolu Hristića, odanog dinastiji Obrenović. Prijeki sud je osudio na smrt 21 vođu ustanka, a mnoge na dugogodišnju robiju. Smrtna kazna je izrečena i radikalskim prvacima Nikoli Pašiću i Aci Stanojeviću, ali su oni pobjegli u inostranstvo.
1901. – Rođen francuski pisac i političar Andre Malro, učesnik Kineske revolucije, Španskog građanskog rata, komandanat u francuskom Pokretu otpora u Drugom svjetskom ratu, član Francuske akademije i ministar kulture od 1959. do 1969. U djelima je u duhu angažovane umjetnosti analizirao idejne, moralne, socijalne i političke dileme i probleme savremenog čovjeka u zaoštrenim situacijama društvenih revolucija i građanskih ratova. Djela: romani “Kraljevski put”, “Ljudska sudbina”, “Altenburški orasi”, “Nada”, eseji “Iskušenje Zapada”, “Imaginarni muzej”, “Umjetničko stvaranje”, “Ogled o Goji”, “Metamorfoza bogova”, “Glasovi tišine”, memoarski spisi “Antimemoari” (1 – “Hrastovi koje obaraju”, 2 – “Posmrtne besjede”).
1903. – Kolumbijska provincija Panama – poslije pobune koju su inscenirale SAD i uplovljavanja u panamske vode američke krstarice “Nešvil” – otcijepila od Kolumbije i proglasila nezavisnost.
1912. – Rođen paragvajski diktator Alfredo Stresner, koji je tokom vladavine obilato koristio teror protiv političkih protivnika. Vlast u Paragvaju je prigrabio vojnim udarom 1954, a zbačen je na isti način 1989.
1918. – Predstavnici austrougarske vojske potpisali kapitulaciju u Prvom svjetskom ratu, što je bio posljednji državni akt 700-godišnje Habsburške Monarhije.
1918. – Na ratnim brodovima u Kilu izbila pobuna njemačkih mornara koji su uhapsili oficire, formirali vojnička vijeća, povezali se s radnicima i vojnicima i stvorili radnička i vojnička vijeća kao organ revolucije i privremene vlasti. Njemački parlament je 6. februara 1919. razvlastio ta vijeća.
1946. – Poslije poraza u Drugom svjetskom ratu u Japanu je vlast prešla sa cara na parlament.
1954. – Umro francuski slikar i vajar Anri Matis, osnivač fovističkog pravca, koji je snažno uticao na evropsko slikarstvo 20. vijeka. U početku je bio pod uticajem Gistava Moroa, kasnije Pola Sezana i Pola Gogena, ali je od 1905. formirao lični izraz. Najviše je slikao ženske figure (odaliske) i mrtvu prirodu, ali i predjele, kompozicije i nacrte za baletske dekore i kostime. Inspirisao se orijentalnim motivima, ćilimima i minijaturama. Radio je i bakroreze, drvoreze i litografije. Često se vraćao skulpturi, u početku pod uticajem Ogista Rodena.
1957. – SSSR lansirao “Sputnjik 2”, prvi satelit sa živim bićem, u kojem je bila keruša Lajka.
1961. – Generalna skupština UN jednoglasno izabrala za generalnog sekretara svjetske organizacije burmanskog diplomatu U Tanta, poslije smrti u avionskoj nesreći njegovog prethodnika Šveđanina Daga Hamaršelda.
1964. – Demokrata Lindon Džonson postao predsjednik SAD, nadmoćno pobijedivši kandidata Republikanske stranke Barija Goldvotera.
1970. – Kandidat Fronta narodnog jedinstva Salvador Aljende – kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran na slobodnim izborima – preuzeo dužnost predsjednika Čilea. Ubijen je 1973. u državnom udaru, kojim je uz pomoć SAD vlast prigrabio krajnji desničar general Augusto Pinoče.
1975. – U Bangladešu grupa oficira oborila predsjednika Kandakara Muštaka Ahmeda, koji je i sam prigrabio vlast državnim udarom tri mjeseca prije toga, ali je već 7. novembra izvršen još jedan državni udar i vlast je preuzeo Ziaur Rahman.
1986. – Žoakim Šisano izabran za predsjednika Mozambika poslije smrti, u avionskoj nesreći, Samore Mašela.
1991. – U Grubišnom polju u zapadnoj Slavoniji Hrvatska vojska je razorila, spalila i opljačkala 18 sela i protjerala Srbe.
1992. – Kandidat Demokratske stranke Bil Klinton na izborima za predsjednika SAD pobijedio dotadašnjeg šefa države, republikanca DŽordža Buša.
1996. – Umro nekadašnji samoproglašeni centralnoafrički car Žan Bedel Bokasa, koji je na vlast došao vojnim udarom 1966, proglasio se 1972. doživotnim predsjednikom, a 1976. carem. Vojnim udarom je srušio bliskog rođaka – predsjednika Dejvida Daka, a 1977. je za ceremoniju krunisanja utrošio četvrtinu nacionalnog proizvoda zemlje, promijenivši naziv Centralnoafrička Republika u Centralnoafričko Carstvo. Tokom vladavine – koju je obilježio nevjerovatnim ekstravagantnostima, rasipanjem državne imovine i strašnim zločinima nad sopstvenim narodom – povremeno je bio i premijer, ministar odbrane, pravde, informacija, poljoprivrede i stočarstva, zdravlja, vojne i civilne avijacije, državne uprave, kopnenog,
riječnog i vazdušnog saobraćaja, pošta i telekomunikacija, trgovine, industrije, rudarstva. S vlasti ga je 1979. zbacio bivši predsjednik Dako i vratio zemlju u status republike.
2003. – Republika Srpska dostavila Haškom tužilaštvu nove dokaze o ratnim zločinima koje su nad Srbima počinili mudžahedini.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
