Danas je utorak, 15. avgust, 227. dan 2023. Do kraja godine ima 139 dana.
1057. – Poginuo škotski kralj Magbet, čiji je život inspirisao engleskog pisca Viljema Šekspira da napiše jednu od svojih najpoznatijih drama.
1534. – Španski monah Ignasio de Lojola u Parizu osnovao rimokatolički jezuitski red, koji je papa Pavle Treći priznao šest godina kasnije.
1769. – Rođen francuski vojskovođa i car Napoleon Prvi Bonaparta, jedan od najvećih osvajača u istoriji, čiji su pohodi izmijenili Evropu i okončali feudalizam. Prvi put se istakao 1793. u borbi protiv Engleza kod Tulona, kad je u 24. godini postao general. U Italiji je 1796. i 1797. potukao vojsku Austrije, a 1797. ukinuo Mletačku repubiku. Poslije pohoda na Egipat, po povratku u Francusku je – koristeći nezadovoljstvo vladavinom Direktorijuma – u novembru 1799. državnim udarom zaveo režim konzulstva, uzevši neograničenu vlast kao “prvi konzul”, a od 1802. kao “doživotni konzul”. Reformisao je administraciju, prosvjetu, finansije i sudstvo, dao Francuskoj nov krivični i građanski zakon, zaključio konkordat s papom Pijem Sedmim i privremeno suzbio aspiracije Velike Britanije i Austrije. Koristeći uspjehe, 1804. se proglasio carem, nastavio osvajanja i zaveo apsolutističku vladavinu. Pobjedama 1805. nad Austrijancima kod Ulma i rusko-austrijskom vojskom kod Austerlica, primorao je Austriju na mir, a 1806. je zaratio s Prusima, potukao ih kod Jene i Auerštata i 1807. primorao Prusku da potpiše mirovni ugovor pod veoma nepovoljnim uslovima. Potom je pokušao da pokori Španiju i 1808. je brata Žozefa postavio za španskog kralja, a Austrija je – ohrabrena njegovim teškoćama na Pirinejskom poluostvu – ponovo okušala ratnu sreću, ali je poslije teškog poraza kod Vagrama 1809. primorana na nove teritorijalne ustupke. Napoleonove pobjede od 1805. do 1809. su omogućile potpunu političku i ekonomsku prevlast Francuske nad većim dijelom zapadne, srednje i južne Evrope, a, pokušavajući da pokori cijelu Evropu, 1812. se odlučio na invaziju Rusije. Poraz koji je tada doživio označio je početak njegovog kraja, a moć Francuske, iscrpljene ratovima i privrednom krizom, slomljena je porazom 1813. kod Lajpciga. Saveznici su ušli u Pariz krajem marta 1814, a Napoleon je abdicirao i prognan na sredozemno ostrvo Elba. Odatle se vratio u Pariz u martu 1815, ali je već u junu konačno putučen kod Vaterloa i prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, na kojem je umro 1821.
1771. – Rođen škotski pisac Volter Skot, tvorac modernog istorijskog romana. Skupljao je i narodne pjesme i pisao epove iz istorije Škotske. Preveo je na engleski jezik srpsku narodnu pjesmu “Hasanaginica”. Djela: romani “Veverli”, “Gaj Manering”, “Starinar”, “Rob Roj”, “Ajvanho”, “Kenilvort”, “Kventin Dervard”, “Grof Robert”.
1888. – Rođen engleski pukovnik Tomas Edvard Lorens, poznat kao Lorens od Arabije, arheolog, istraživač, pisac i ratnik. Istakao se u borbama na Bliskom istoku i Saudijskoj Arabiji u Prvom svjetskom ratu – kad je okupio Arape, neprijateljski raspoložene prema Otomanskom carstvu. Spretno koristeći želju Arapa za slobodom, ostvario je mnoge ciljeve britanske kolonijalne politike.
1914. – Poslije upada u Srbiju 200.000 austrougarskih vojnika u Prvom svjetskom ratu Srpska vrhovna komanda je prebacila 180.000 vojnika u sjeverozapadnu Srbiju i izradila plan za Cersku bitku. Zahvaljujući sjajnoj strategiji srpske komande i neuporedivoj hrabrosti srpskih vojnika, do 24. avgusta u Srbiji nije ostao ni jedan austrougarski vojnik, izuzev 4.500 zarobljenika. Cerska bitka je prva saveznička pobjeda u Prvom svjetskom ratu, koja je silno podigla ugled srpske vojske i spriječila Austro-Ugarsku da na vrijeme koncentriše trupe na ruskom frontu.
1914. – Prolaskom broda “Ankon” otvoren Panamski kanal, prokop dug 81,6 kilometara, koji u najužem dijelu srednje Amerike spaja Atlantski i Tihi okean. Kanal je zvanično otvoren tek u julu 1920, a radovi – koje je 1789. godine započeo graditelj Sueckog kanala Francuz Ferdinan de Leseps, a SAD preuzele 1901. – praćeni su finansijskim aferama, pritiscima i vojnim intervencijama.
1917. – Zbačenog ruskog cara Nikolaja Drugog Aleksadroviča Romanova i njegovu porodicu boljševici su izveli iz rezidencije u Carskom Selu kod Petrograda i otpremili u Sibir, gdje su ih, prema naređenju vođe Oktobarske revolucije Vladimira Iljiča Uljanova, ubili 1918.
1924. – Rođen engleski pisac Robert Okston Bolt, poznat po popularnim, inteligentno, ali tradicionalno pisanim dramama sa vještim zapletom, poput “Čovjeka za sva vremena” o životu Tomasa Mora, jedne od najboljih istorijskih drama pisanih u 20. vijeku. Ostala djela: drame “Trešnja u cvatu”, “Tigar i konj”, “Blagi DŽek”, “Braća i sestre”, “Vivat! Vivat Regina!”, “Stanje revolucije”, filmski scenariji “Čovjek za sva vremena” , “Lorens od Arabije”, “Doktor Živago”, “Rajanova kći”.
1944. – U Drugom svjetskom ratu formiran Korpus Narodne odbrane Jugoslavije.
1947. – Akt o nezavisnosti Britanske Indije stupio je na snagu, kojim su poslije 180 godina kolonijalne vladavine Velike Britanije formirane Indijska Unija i Pakistan. Indijsku Uniju je mahom naseljavalo hinduističko stanovništvo, a Pakistan muslimansko. Na jugu je formiran dominion za ostrvo Cejlon.
1948. – Južna Koreja je postala nezavisna država pod nazivom Republika Koreja, sa predsjednikom Singmanom Rijem.
1950. – U zemljotresu u sjeveroistočnoj indijskoj državi Asam poginulo je više od hiljadu ljudi.
1960. – Proglašena nezavisnost afričke države Kongo-Brazavil, koji je od 1886. bio francuska kolonija pod nazivom Srednji Kongo.
1962. – Probijen drumski tunel ispod Mon Blana, najvišeg vrha u Evropi, kojim je francuski grad Šamoni povezan sa italijanskom dolinom Aoste.
1971. – Bahrein stekao nezavisnost poslije vijek i po britanske kolonijalne vlasti.
1975. – U vojnom puču ubijen predsjednik Bangladeša i otac nezavisnosti te azijske zemlje šeik Muddžibur Rahman, koji je poslije sticanja nezavisnosti – u januaru 1972. – postao prvi premijer Bangladeša.
1990. – Predsjednik Mihail Sergejevič Gorbačov je obnovio sovjetsko državljanstvo dobitniku Nobelove nagrade za književnost ruskom piscu Aleksandru Isajeviču Solženjicinu, koji je 1974. pod pritiskom vlasti prinuđen da emigrira na Zapad.
1994. – U Sudanu uhapšen i odmah izručen Francuskoj Iljič Ramires Sančes, poznat kao “Karlos Šakal”, jedan od vodećih svjetskih terorista.
1995. – Japan je – 50 godina poslije okončanja Drugog svjetskog rata na Pacifiku – prvi put jasno izrazio žaljenje zbog ratnih akcija u regionu.
1997. – Lideri Gruzije i njene pobunjene provincije Abhazije dogovorili se da sporove riješe mirnim putem.
1998. – U najtežem pojedinačnom terorističkom napadu u Sjevernoj Irskoj, tokom skoro 30 godina nasilja, od eksplozije automobila bombe u mjestu Omag u toj britanskoj provinciji poginulo je 29 ljudi.
2000. – Hrvatska glumica Ena Begović poginula u saobraćajnoj nesreći na ostrvu Brač.
2001. – Potpukovnik VRS Dragan Jokić, čije ime se nalazilo na javnoj optužnici, predao se zvaničnicima Tribunala u bazi SFOR-a u Ramićima kod Banjaluke, a potom i formalno uhapšen i prebačen u Hag. Jokić izjavio da nije kriv ni po jednoj od četiri tačke optužnice koja ga tereti za “zločine protiv čovječnosti, odnosno istrebljenje, ubistvo i progone na političkoj i vjerskoj osnovi, te kršenje zakona i običaja ratovanja”.
2003. – Mitar Rašević, optužen za ratne zločine počinjene u Srbinju/Foči, prebačen u Hag. Rašević 18. avgusta, na prvom pojaviljivanju pred Tribunalom, odbio da se izjasni o krivici, kao i 16. septembra.
2008. – Ministar spoljnih poslova Srbije Vuk Jeremić predao u sjedištu UN u Njujorku prijedlog rezolucije, kojom Srbija traži da Generalna skupština UN od Međunarodnog suda pravde zatraži savjetodavno mišljenje o legalnosti jednostrano proglašene nezavisnosti Kosova i Metohije.
Foto: Ilustracija
Izvor: Nezavisne
