Danas je srijeda, 19. jul, 200. dan 2023. Do kraja godine ima 165 dana.
1427. – Umro srpski vladar i pisac Stefan Lazarević, nazvan Stefan Visoki, knez od 1389. do 1402, potom despot, sin kneza Lazara Hrebeljanovića. U prvo vrijeme vladao je očevim zemljama uz pomoć majke kneginje Milice i do 1402. priznavao je vlast turskog sultana Bajazita Prvog, na čijoj se strani 1395. borio u bitkama na Rovinama i kod Nikopolja 1396. i kod Angore 1402. Sultan mu je poklonio oblast Vuka Brankovića s Prištinom i Peći. Pošto je Bajazita Prvog kod Angore porazio mongolski vladar Tamerlan, Stefan se osamostalio i približio Ugarskoj, od koje je 1403. dobio Mačvu i Beograd, koji je proglasio prijestonicom, a 1421. je naslijedio Zetu. Ojačao je centralnu vlast i suzbio separatizam vlastele, reformisao vojsku i preuredio upravu. Srbija je u njegovo vrijeme doživjela ekonomski i kulturni procvat. Podigao je manastir Manasiju, podsticao prepise i prevode knjiga, a i sam se bavio književnošću – napisao je “Slovo ljubve”.
1545. – Brod “Meri Rouz”, ponos ratne flote engleskog kralja Henrija Osmog, potonuo u kanalu Solent između obale južne Engleske i ostrva Vajt, odvukavši u smrt više od 700 ljudi.
1814. – Rođen američki pronalazač Semjuel Kolt, prema čijem je prezimenu nazvan revolver koji je konstruisao.
1819. – Rođen švajcarski pisac Gotfrid Keler, najveći pripovjedač njemačkog govornog područja u Švajcarskoj. Originalnim plastičnim stilom, s istančanim humorom i simpatijama, opisivao je ljude iz švajcarskih sela i gradova, najčešće malograđane, a katkad groteskne likove. Djela: zbirke pripovijedaka “LJudi iz Zeldvile”, “Ciriške novele”, “Sedam legendi”, “Epigram”, romani “Zeleni Hajnrih”, “Martin Zalander”.
1834. – Rođen francuski slikar, grafičar i vajar Iler Žermen Edgar Dega, virtuozni crtač, slikar koga je najviše zanimala živost i raznovrsnost pokreta. U početku realista, kasnije se približio impresionizmu. U uljanoj tehnici je izradio više sjajnih portreta, naročito u mladosti – kasnije se više služio pastelom. U zrelom dobu je radio gotovo isključivo figure /ciklusi “Balerina”, “Kupačica”, “Pralja”/, a potkraj života i sitne figure u vosku i glini.
1866. – Umro njemački matematičar Georg Fridrih Bernhard Riman, koji je otvorio nove pravce razvitka matematike i njene primjene u fizici i mehanici. Značajno je doprinio matematičkoj analizi, posebno teoriji kompleksnih funkcija, teoriji parcijalnih jednačina, geometriji, teoriji brojeva. NJegovo ime nosi niz matematičkih pojmova: Rimanov integral, Rimanova diferencijalna jednačina, Rimanova površina, Rimanova sfera, Rimanova zeta-funkcija, Rimanova geometrija.
1870. – Odgovarajući na uvredljivu depešu kancelara Ota fon Bizmarka – koji je priželjkivao rat s namjerom da slomi prevlast Francuske u Evropi i ubrza ujedinjenje NJemačke pod vođstvom Pruske – francuski car Šarl Luj Napoleon Treći Bonaparta objavio je rat Pruskoj.
1877. – Engleski teniser Spenser Gor pobijedio u finalu prvog turnira u Vimbldonu.
1883. – Na brdu Stražilovo iznad Sremskih Karlovaca sahranjeni posmrtni ostaci srpskog pjesnika Branka Radičevića, 30 godina poslije njegove smrti u Beču.
1893. – Rođen ruski pisac Vladimir Vladimirovič Majakovski, utemeljivač ruskog futurizma. Zaslužan je za razvoj lirsko-epske i lirsko-fantastične poeme, tonskog stiha, principa realizacije metafore. Znatno je uticao na mnoge ruske i evropske pjesnike. Djela: zbirke pjesama i poema “Oblak u pantalonama”, “Rat i svijet”, “Čovjek”, “Sve što je napisao Vladimir Majakovski”, “150.000.000”, “Majakovski se smješka”, “Majakovski se smije”, “Majakovski se ruga”, “Pjesme o revoluciji”, “O tome”, “Vladimir Iljič Lenjin”, “Dobro!”, drame “Stjenica”, “Hladan tuš”.
1896. – Rođen škotski pisac Arčibald DŽozef Kronin, u čijim je djelima, prožetim blagim romantizmom i društvenom kritikom, opisan život rudara i britanske srednje klase. Djela: romani “Šeširdžijin zamak”, “Citadela”, “Zvijezde gledaju s neba”, “Španski vrtlar”, “Gospođa sa karanfilima”, “Tri ljubavi”, “Pregršt raži”, “Herojske godine”, “Judino drvo”, drama “Jupiter se smije”, memoari “Pustolovine u dva svijeta”.
1900. – Otvoren pariski metro.
1918. – Nijemci počeli povlačenje preko rijeke Marne, poslije propasti ofanzive na Francusku u Prvom svjetskom ratu.
1936. – Umro srpski geolog i političar Jovan Žujović, geolog svjetskog glasa, utemeljivač geološke nauke u Srbiji, predsjednik Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, član mnogih inostranih društava i akademija. Osnovao je Srpsko geološko društvo, Mineraloško-geološki zavod i časopis “Geološki anali Balkanskog poluostrva”. Autor je mnogih radova iz svih oblasti geologije i prve geološke karte Srbije i Jugoslavije. Bio je ministar prosvjete i spoljnih poslova Srbije i jedan od osnivača Republikanske demokratske stranke. U politiku je ušao pod uticajem Živojina Žujovića i Svetozara Markovića. Djela: “Geologija Srbije, 1 i 2”, “Topografska i petrografska geologija”, “Opšta geologija”.
1937. – U Beogradu održane velike demonstracije povodom podnošenja skupštini na ratifikaciju konkordata Vatikana i Jugoslavije. U događaju, nazvanom kasnije “Krvava litija”, žandarmi su se brutalno obračunali sa sveštenicima Srpske pravoslavne crkve i narodom koji je protestovao protiv konkordata. Konkordat, koji je 1935. sklopila vlada Milana Stojadinovića, nije ratifikovan zbog ogromnog pritiska javnog mnjenja. Prvi takav ugovor /Vormski konkordat/ su 1122. sklopili papa Kalikst Drugi i car “Svetog rimskog carstva” Henrih Peti. Prvi konkordat na Balkanu potpisala je Crna Gora 1866, zatim Srbija 1914. Konkordatom se države obavezuju na ekonomske i pravne privilegije rimokatoličkoj crkvi.
1943. – S namjerom da oslabe italijanski fašistički režim, saveznici u Drugom svjetskom ratu sa 700 aviona zasuli tovarima bombi aerodrome i vojne poligone u blizini Rima, što je imalo strahovite posljedice na raspoloženje vojske, moral stanovništva i stav dvora.
1947. – Ubijen burmanski premijer Aung San, tvorac moderne Burme. Atentat su organizovali desničari i izveden je tokom sjednice vlade, pa je tom prilikom je ubijeno i šest ministara. Prije Drugog svjetskog rata Aung San je bio najistaknutiji vođa nacionalnog pokreta za oslobođenje zemlje od britanske kolonijalne uprave, a 1942. je u Tajlandu osnovao Burmansku armiju nezavisnosti. S Japancima je učestvovao u protjerivanju Britanaca, nadajući se nezavisnosti zemlje, ali je ubrzo – uvidjevši da će Japan izigrati pokret za nezavisnost – pokušao da organizuje antijapanski pokret otpora. Osnovao je 1944. Antifašističku ligu narodnog oslobođenja, koja je 1945. pomogla saveznicima u oslobođenju Burme. Potom je predvodio širok pokret za dekolonizaciju i u aprilu 1947. je sklopio sporazum s britanskom vladom, na osnovu kojeg je Burma šest mjeseci poslije njegove smrti postala nezavisna.
1956. – Lideri Jugoslavije, Indije i Egipta – Josip Broz Tito, DŽavaharlal Nehru i Gamal Abdel Naser potpisali takozvanu Brionsku deklaraciju, kojom su osudili blokovsku podjelu svijeta, što je bio prvi korak ka stvaranju Pokreta nesvrstanih zemalja.
1965. – Umro korejski državnik Singman Ri, prvi predsjednik Južne Koreje, koji je kao vođa Liberalne partije, poslije podjele korejskog poluostrva, 1948. postao šef države. S vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih prevara.
1974. – Španski diktator Fransisko Franko, zbog bolesti, privremeno predao vlast princu Huanu Karlosu, koji je 1975, poslije Frankove smrti, postao kralj Španije.
1980. – U Moskvi otvorene 22. Olimpijske igre, na kojima je učestvovalo 6.000 sportista iz 80 zemalja, ali se više od 45 država pridružilo SAD u bojkotu zbog sovjetske invazije na Avganistan 1979.
1992. – Od eksplozije automobila-bombe u Palermu smrtno stradao Paolo Borselino, vodeći italijanski sudija u borbi protiv mafije.
2002 – Italija je pristala da vrati prastari obelisk koji su fašističke trupe iznijele iz Etiopije, prije gotovo 65 godina, čime je okončan jedan od najvećih diplomatskih sukoba Rima.
Foto: nezavisne.com
Izvor: SRNA
