Danas je subota, 16. januar, 16. dan 2021. Do kraja godine ima 349 dana.
1547. – U Moskvi za prvog ruskog cara krunisan Ivan Četvrti Vasiljevič, poznat kao Ivan Grozni, koji je stvorio snažnu centralizovanu državu. Osnovao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a radi jačanja trgovine sa zapadnom Evropom 1584. je podigao grad Arhangelsk na ušću Sjeverne Dvine u Bijelo more. Reforme je provodio grubo, uključujući pogubljenje više od 3.000 ljudi, pa je nazvan “Grozni”. Potukao je Mongole i osvojio Kazan 1552. i Astrahan 1556, tako da je Rusija ovladala cijelim vodenim putem Volge, a potom je pripojio Sibir.
1581. – Engleski parlament izglasao stroge mjere protiv rimokatolika, učvršćujući prevlast nacionalne anglikanske crkve.
1749. – Rođen Vitorio Alfijeri, italijanski rodoljubivi pjesnik i dramski pisac iz čijeg djela zrači strasna ljubav za slobodu i želja za zbacivanje tiranije. Završio je Vojnu akademiju u Torinu i potom je proputovao veći dio Evrope, upoznavši se sa djelima značajnih liberterskih mislilaca, uključujući Fransoa Voltera, Žan Žaka Rusoa i Šarla Monteskjea. Djela: tragedije “Saul”, “Orest”, “Marija Stjuart”, “Filip”, “Kleopatra”, “Antigona”, “Mira”, komedije, soneti, ode, satire, epigrami, rasprava “O tiraniji”, autobiografski spis “Život Vitorija Alfijerija”.
1778. – Francuska priznala nezavisnost SAD koje su vodile rat protiv britanske kolonijalne uprave.
1794. – Umro engleski istoričar Edvard Gibon, čije je sedmotomno djelo “Opadanje i propast Rimskog carstva”, u kojem je obuhvatio istoriju Rima i Romeje /Vizantije/ od drugog do 15. vijeka, jedno od najznačajnijih u svjetskoj istoriografiji.
1864. – Nastojeći da prigrabi Šlezvig i Holštajn, njemački kancelar Oto fon Bizmark pridobio dotad neprijateljski Beč i dvije sile su ultimativno zatražile od Danske da ukine tek izglasani ustav koji je učvrstio njene veze s tim pokrajinama. U ratu koji je ubrzo izbio Danci su poraženi, a sporna vojvodstva su pripala pobjednicima.
1891. – Umro francuski kompozitor Leo Delib, romantičarski stvaralac koji je među prvima komponovao simfonijski balet i razvijao ga do pantomime. Komponovao je i opere i operete, lake, dopadljive i elegantne melodike. Ispoljavao je melodijsku fantaziju i smisao za instrumentalne efekte. Djela: baleti “Kopelija”, “Silvija”, opera “Lakme”.
1908. – U Beogradu otvoren hotel “Moskva”, podignut na mjestu gdje je bila kafana “Velika Srbija”. Zgradu su projektovali srpski arhitekta Jovan Ilkić i grupa arhitekata iz Sankt Peterburga.
1920. – U Parizu održan prvi sastanak Savjeta Društva naroda, ali bez učešća SAD, čiji je predsjednik Vudro Vilson odlučujuće doprinio stvaranju te međunarodne organizacije. Prethodno je američki senat odbio da ratifikuje Versajski mirovni ugovor sklopljen poslije Prvog svjetskog rata, čime je Vilson dezavuisan, a SAD su trajno ostale van Društva naroda.
1920. – U SAD uvedena zabrana proizvodnje i prodaje alkohola, što je podstaklo lavinu korupcije i kriminala.
1927. – Umro srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsjednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krša i drugih kraških predjela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu i o migracijama jugoslovenskih naroda. Odigrao je izuzetnu ulogu kao savjetnik srpske delegacije na mirovnim pregovorima u Parizu poslije Prvog svjetskog rata. Djela: “Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije” /tri toma/, “Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva”, “Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje”, “Geomorfologija” /dva toma/, “Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja”, “Geografska karta Jugoslavije”, “Govori i članci” /četiri toma/.
1944. – Američki general Dvajt Ajzenhauer u Drugom svjetskom ratu postavljen za glavnokomandujućeg zapadnih savezničkih snaga. Od njega je istovremeno zatraženo da sačini plan o otvaranju drugog fronta u zapadnoj Evropi radi borbe protiv trupa nacističke Njemačke, s kojima su – uz snage pojedinih pokreta otpora, posebno u Jugoslaviji – tada u Evropi praktično ratovale jedino sovjetske jedinice.
1945. – U Ardenima pobjedom savezničkih snaga pod komandom generala Bernarda Montgomerija i Omara Bredlija, koje su prethodno zahvatile u kliješta nacističke divizije, suzbivši njihovu ofanzivu, nanesen odlučujući poraz Nijemcima na zapadnom frontu, čime je pokopan posljednji pokušaj Adolfa Hitlera da izmijeni ishod Drugog svjetskog rata.
1957. – Umro italijanski dirigent Arturo Toskanini, snažna umjetnička ličnost, izvanredne memorije i izuzetne sugestivnosti, vjerovatno najveći dirigent 20. vijeka. Dirigovao je u milanskoj Skali i Metropoliten operi u Njujorku, gdje je organizovao i simfonijski orkestar.
1969. – U centru Praga spalio se češki student Jan Palah, na taj način izrazivši protest što su Čehoslovačku u avgustu 1968. okupirale armije Varšavskog pakta.
1969. – Sovjetski kosmonauti u svemirskim brodovima “Sojuz 4” i “Sojuz 5” prvi put u istoriji spojili su dvije letjelice s ljudskom posadom u orbiti oko Zemlje.
1979. – Šah Irana Reza Pahlavi napustio zemlju pod pritiskom islamske teokratije koja je preuzimala vlast.
1987. – Šef Komunističke partije Kine Hu Jaobang dao ostavku, prihvativši krivicu za političke greške koje su izazvale studentske nemire, a funkciju generalnog sekretara Partije je preuzeo Džao Cijang.
1991. – Savezničke snage, predvođene SAD, u Zalivskom ratu započele su operaciju “Pustinjska oluja” masovnim udarima iz vazduha po vojnim i industrijskim ciljevima u Iraku i Kuvajtu, 19 časova poslije isteka ultimatuma UN Bagdadu.
1994. – Radikalni crnački Panafrički kongres odustao od oružane borbe tri mjeseca uoči prvih sverasnih izbora u Južnoj Africi.
1998. – Od eksplozije metana u rudniku “Soko” u Čitluku kod Sokobanje poginulo 29 rudara.
1999. – Šef misije OEBS-a na Kosovu i Metohiji Vilijam Voker optužio srpske snage da su masakrirale 45 nenaoružanih Šiptara u selu Račak – za koje se ispostavilo da su zapravo pripadnici terorističke Oslobodilačke vojske Kosova.
2003. – Iz svemirskog centra Kenedi na Floridi lansiran šatl Kolumbija. Neposredno pred slijetanje na Floridu, 1. februara, poslije 16 dana misije, šatl se raspao u plamenu iznad Teksasa. Poginulo je svih sedam astronauta, među njima prvi izraelski astronaut Ilon Ramon.
2019. – Njemačke vlasti izvršile su racije u nekoliko dijelova Njemačke povezane sa članovima grupe esktremne desnice koja sebe naziva “Nacionalnim socijalističkim vitezovima `Kju Kluks Klana` u Njemačkoj”.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
