Danas je utorak, 15. decembar, 350. dan 2020. Do kraja godine ima 16 dana.
37. – Rođen rimski car Lukije Domicije Ahenobarbus, poznat kao Klaudije Kajsar Avgust Germanik Neron, jedan od najizopačenijih vladara u rimskoj istoriji. Na prijesto ga je 54. dovela majka Julija Agripina – Mlađa, koja je prethodno otrovala cara Klaudija Prvog Tiberija, čija je bila četvrta žena. Borio se protiv rimske aristokratije i senatora, koji su se protivili jačanju carske vlasti sužavanjem ovlašćenja Senata. Vladajući despotski, ubio je mnoge ugledne Rimljane i konfiskovao im imovinu. Pogubio je čak i majku i vaspitača, filozofa Lukija Seneku. Bolesno ambiciozan, podražavajući grčkog vladara Aleksandra Velikog, vodio je skupe ratove i uzalud pokušavao da osvoji Jermeniju, sjevernu obalu Crnog mora i Etiopiju. Trošio je mnogo na pozorište, cirkuske igre i raskošan život, priređujući često orgije. Uobražavajući da je veliki umjetnik, pojavljivao se u pozorištu i cirkuskoj areni kao glumac, pjevač, svirač i učesnik u trci dvokolica. Iscrpivši državnu blagajnu, opteretio je podanike novim porezima, naročito u provincijama, čime je izazvao niz ustanaka u Britaniji, Španiji, Galiji i Judeji. Nezadovoljstvo su pojačale glasine da je podmetnuo požar koji je 64. uništio veliki dio Rima, pa se 68. ubio prestravljen pobunom pretorijanske garde i erupcijom narodnog nezadovoljstva.
1675. – Umro holandski slikar Jan fan Delft Fermer, majstor u slikanju svjetlosti, koji se ubraja među najveće umjetnike u istoriji slikarstva iako je izradio samo oko 40 slika. Pretežno je radio figure u enerijeru i njegove kompozicije odlikuju harmončnost, produhovljenost i poetičnost, matematička tačnost, blistav plemeniti kolorit i svjetlost koja obavija svaki predmet. Djela: “Žena s pismom”, “Devojka s đerdanom”, “U ateljeu”, “Mljekarka”, “Čas muzike”, “Djevojka s turbanom”, “Pogled na Delft”, “Uličica u Delftu”.
1711. – U Kopenhagenu izbila epidemija kuge, odnijevši hiljade života.
1801. – Dahije ubile beogradskog valiju Hadži-Mustafu pašu i potom zavele strahovladu u Beogradskom pašaluku, što je 1804. izazvalo Prvi srpski ustanak.
1806. – Francuski car Napoleon Prvi ušao s trupama u Varšavu.
1832. – Rođen francuski inžinjer Aleksandar Gustav Ajfel, graditelj kule u Parizu nazvane njegovim imenom. Bio je specijalista za čelične konstrukcije i mostove i među prvima je primijenio pneumatsku gradnju temelja velikih mostova.
1840. – Kovčeg s posmrtnim ostacima francuskog cara Napoleona Prvog položen u “Dom invalida” u Parizu, 19 godina poslije njegove smrti u izgnanstvu na ostrvu Sveta Jelena.
1852. – Rođen francuski fizičar Antoan Anri Bekerel, pronalazač radioaktivnih zraka /Bekerelovi zraci/ iz uranskih jedinjenja, dobitnik Nobelove nagradu za fiziku 1903. Njemu u čast mjerna jedinica za radioaktivnost nazvana je “bekerel”.
1859. – Rođen poljski ljekar i filolog Lazar Ludvig Zamenhof, tvorac međunarodnog jezika esperanto. Prvi udžbenik tog jezika objavio je 1887. pod pseudonimom dr Esperanto /onaj koji se nada/. Esperanto nije postao međunarodni jezik u širokoj upotrebi kako se nadao njegov tvorac, ali je najvažniji i najrašireniji od svih vještačkih jezika.
1874. – Vladar Sendvičkih ostrva /sadašnji Havaji/ Dejvid Kalakua postao prvi vladajući kralj koji je – na poziv predsjednika Simpsona Granta – posjetio SAD.
1890. – Mučki ubijen indijanski poglavica “Bik Koji Sjedi”, vođa plemena Sijuks, na osnovu naredbe povjerenika vlade SAD u rezervatu u Južnoj Dakoti. Predvodeći savez plemena, poznat kao “Dakota”, borio se protiv etničkog čišćenja i genocida koji je vlada SAD sistematski provodila nad Indijancima i omogućio im da u bici kod Litl Big Horna 1876. potpuno unište dio Sedme konjičke divizije pod komandom Džordža Kastera.
1897. – Umro francuski pisac Alfons Dode, autor trilogije o zgodama Tartarena Taraskonca, remek-djela francuske humorističke proze. Bio je naturalista, ali se odlikovao toplinom u razumijevanju ljudske nesreće, nenametljivim humanizmom i izuzetnim darom zapažanja. Pisao je romane, drame i novele. Djela: “Pisma iz mog mlina”, “Tartaren Taraskonac”, “Nabob”, “Safo”, “Numa Rumestan”, “Kraljevi u izgnanstvu”, “Besmrtnik”.
1904. – Upućen prvi poziv hitnoj pomoći u Beogradu. Srpsko ljekarsko društvo poslije jedne saobraćajne nesreće odlučilo da u Beogradu organizuje “stalno dežurstvo ljekara koji će u svako doba dana i noći ići kolima da ukazuje prvu i najpotrebniju pomoć”.
1914. – Oslobađanjem Beograda u Prvom svjetskom ratu završena Kolubarska bitka. Srpska vojska je u kontranapadu protjerala austrougarske trupe koje su 28. jula 1914. napale Srbiju i uvukle čovječanstvo u svjetski rat. Pobjeda srpskih vojnika nad agresorskom armijom, za koju velika zasluga pripada komandantu Prve armije generalu Živojinu Mišiću, unaprijeđenom poslije jednomjesečne bitke u čin vojvode, podigla je ugled Srbije među saveznicima i učvrstila samopouzdanje srpske vojske i naroda.
1938. – Isprobavajući nov tip lovačkog aviona, poginuo ruski pilot Valerij Pavlovič Čkalov, koji se proslavio mnogim poduhvatima, uključujući prelijetanje preko Sjevernog pola. Ostvario je 1937. prvi let preko najsjevernije tačke zemlje bez spuštanja, preletjevši avionom “An-25” za 64 časa i 25 minuta 12.000 kilometara od Moskve do američkog grada Vankuver kod Portlanda, što je bio svjetski rekord. U čast tog senzacionalnog leta u Vankuveru mu je podignut spomenik i posvećen muzej.
1961. – Generalna skupština UN odbacila sovjetski prijedlog o prijemu Kine u svjetsku organizaciju.
1964. – Parlament Kanade prihvatio novu nacionalnu zastavu – crveni javorov list na bijeloj pozadini.
1966. – Umro američki režiser Volt Dizni, autor stripova, filmski animator i producent, tvorac modernog crtanog filma, dobio je 29 puta nagradu “Oskar”. Put ka slavi otvoren mu je kad je krajem dvadesetih godina 20. vijeka osmislio lik Mikija Mausa. Njegovi crtani filmovi “Snježana i sedam patuljaka”, “Pepeljuga”, “Petar Pan”, “Bambi”, “Pinokio”, “Alisa u zemlji čuda” i stripovi “Paja Patak”, “Tri praseta” i drugi i sada su popularni širom svijeta. Prema njegovoj zamisli uređeni su zabavni parkovi “Diznilend” u Kaliforniji i “Diznivorld” u Floridi.
1970. – Na Veneru se spustio sovjetski vasionski brod “Venera 7”, s kojeg su signali stizali samo nekoliko minuta, ali su dali odgovore na mnoga pitanja naučnika.
1978. – Predsjednik SAD Džimi Karter saopštio da će njegova zemlja od 1. januara 1979. uspostaviti diplomatske odnose s Kinom i prekinuti odnose s Tajvanom.
1989. – Skupština Paname za premijera imenovala generala Antonija Norijegu, bivšeg štićenika SAD, i proglasila da je Panama “u ratnom stanju” sa SAD.
1991. – Ispred egipatske luke Safaga feribot “Salem ekspres” udario u koralni greben i potonuo, usmrtivši 474 putnika.
1992. – Vlada SAD optužila američkog velemajstora i neporaženog prvaka svijeta u šahu Bobija Fišera da je igranjem meča s bivšim svjetskim prvakom Borisom Spaskim prekršio ekonomske sankcije protiv Savezne Republike Jugoslavije. Fišer je prethodno javno ismijao takav nagovještaj i doslovno pljunuo na tekst optužbe. Meč je odigran u Beogradu i na Svetom Stefanu – u Crnoj Gori.
1996. – Sudskom presudom potvrđena pobjeda opozicione koalicije “Zajedno” u Nišu, u drugom krugu izbora za lokalne organe uprave, održane 17. novembra 1996.
1999. – Šef UNMIK-a Bernar Kušner formirao prelaznu vladu Kosova, o čemu je u Prištini potpisao dokument sa šiptarskim političkim predstavnicima. Dokument je napisan na engleskom i albanskom jeziku i donesen bez konsultacija sa predstavnicima Srba.
2003. – Vlada Republike Srpske donijela odluku o formiranju Komisije za istraživanje događaja na području Srebrenice od 10. do 19. jula 1995. godine.
2004. – Međunarodni sud pravde UN u Hagu proglasio se nenadležnim u slučaju tužbe SR Jugoslavije protiv osam država NATO, jer SRJ u vrijeme kad je tužba podnesena formalno nije bila članica UN.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
