Danas je petak, 4. decembar, 339. dan 2020. godine. Do kraja godine ostalo je još 27 dana.
1154. – Nikolas Brekspir, prvi i jedini Englez izabran za papu, ustoličen za poglavara rimokatoličke crkve kao Adrijan Četvrti.
1642. – Umro francuski državnik kardinal Arman Žan di Plesi Rišelje, svemoćni ministar inostranih poslova i rata kralja Luja Trinaestog, koji je svim silama nastojao da Francusku učini prvom silom u Evropi. Gradeći apsolutističku monarhiju, ograničio je uticaj rimokatoličke crkve, pape i plemstva. Ugušio je ustanak hugenota i lišio ih političkih prava, ali im je ostavio vjersku slobodu. Zemlju je uveo u Tridesetogodišnji rat da bi oslabio moć Njemačkog carstva. Nastavio je kolonijalno širenje Francuske i počeo kolonizaciju u Sjevernoj Americi i sjevernoj Africi. Pomagao je razvoj poljoprivrede, trgovine i prosvjete, a 1635. je osnovao Francusku akademiju.
1679. – Umro engleski filozof Tomas Hobs, nastavljač i sistematizator klasičnog engleskog empirizma, koji je razradio teoriju društvenog ugovora. Njegovo učenje spojilo je principe mehanističko-materijalističke metafizike sa senzualističkom teorijom saznanja i apsolutističkom političkom filozofijom. Djela: “Elementa filozofika” /ili “O tijelu”, “O čovjeku”, “O građaninu”/, “Levijatan”, “O političkom tijelu”.
1732. – Umro engleski pisac Džon Gej, autor nadahnutih satiričnih poema. Posebno je upamćen po muzičkoj komediji “Prosjačka opera”, sastavljenoj od mnogih i sada popularnih balada.
1791. – Izašao prvi broj britanskog “Obzervera”, najstarijeg nedjeljnog lista u svijetu.
1795. – Rođen škotski istoričar i filozof Tomas Karlajl, čija se djela, uz bogatstvo činjeničnog materijala, odlikuju živošću mašte i dramatičnošću izlaganja. Djela: “Francuska revolucija”, “O herojima”, “Život Fridriha Velikog”, “Sartor Resartus”, “Čartizam”, “Prošlost i sadašnjost”, “Pisma i govori Olivera Kromvela”, “Kritički eseji” /sedam knjiga/.
1798. – Umro italijanski ljekar i naučnik Luiđi Galvani, koji je 1789. pronašao galvanski elektricitet i nazvao ga “životinjskim magnetizmom”. Njegovo ime nose mnogi instrumenti i oznake u elektromagnetizmu i elektrotehnici.
1829. – Britanci u Indiji zabranili običaj spaljivanja udovica, prilikom spaljivanja njihovih preminulih muževa, na posmrtnoj ceremoniji.
1841. – U Beogradu u “Pozorištu na Đumruku” održana prva predstava s diletantima – drama Jovana Sterije Popovića “Smrt Stefana Dečanskog”. Pozorište je organizovao srpski reditelj, scenograf, glumac, pisac i prosvjetni radnik Atanasije Nikolić. Tada je štampan prvi pozorišni plakat kod nas i raspisan prvi književno-dramski konkurs za djela “po narodnom karakteru i običajima ustrojenim”. Pozorište se održalo samo godinu dana.
1890. – Rođen srpski kompozitor i etnomuzikolog Kosta Manojlović, profesor i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu. Muzičke studije je završio u Oksfordu. Zapisao je veliki broj narodnih melodija, kojima se inspirisao za komponovanje. Napisao je “Spomenicu Stevanu Mokranjcu” i etnomuzikološke studije “Muzičke karakteristike našeg juga”, “Muzičko djelo našeg sela”, “Narodne melodije u istočnoj Srbiji”. Djela: ciklusi horova “Žalne pesme”, “Pesme zemlje Skenderbegove”, “Pesme zemlje Raške”, solo pjesme, obrade narodnih pjesama.
1892. – Rođen španski diktator Fransisko Franko, koji je, uz obilatu pomoć italijanskih fašista i njemačkih nacista, poslije trogodišnjeg građanskog rata koji je izazvao, 1939. slomio otpor legalnog demokratskog republikanskog poretka. Vlast je držao do smrti 1975.
1912. – Poslije pobjeda u Prvom balkanskom ratu balkanski saveznici Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska potpisali primirje s Turskom.
1922. – Rođen francuski filmski i pozorišni glumac Žerar Filip, čija se gluma odlikovala velikim senzibilitetom. U pozorištu je s ogromnim uspjehom igrao glavne role u dramama Vilijama Šekspira, Albera Kamija, Pjera Korneja, Hajnriha fon Klajsta, Alfreda de Misea. Filmovi: “Đavo u tijelu”, “Parmski kartuzijanski manastir”, “Fanfan Lala”, “LJepotice noći”, “Crveno i crno”, “Veliki manevri”, “Idiot”, “Oholi”, “Opasne veze”, “Gospodin Ripoa”.
1923. – Umro srpski ljekar Vojislav Subotić, vodeći hirurg u Srbiji tog doba, šef Hirurškog odjeljenja Opštedržavne bolnice u Beogradu, osnivač Medicinskog fakulteta u Beogradu. Objavio je niz radova iz abdominalne hirurgije, urologije, ortopedije.
1942. – Američka avijacija u Drugom svjetskom ratu prvi put bombardovala teritoriju Italije.
1943. – Predsjednik SAD Frenklin Ruzvelt, britanski premijer Vinston Čerčil i turski predsjednik Mustafa Ismet Ineni u Kairu razmatrali zajedničke akcije u okviru antihitlerovske koalicije, ali je Turska odbila da objavi rat Njemačkoj.
1945. – Umro američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan, osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju nasljednih svojstava. Izradio je prve mape položaja gena u hromozomima i smatra se glavnim predstavnikom hromozomne teorije nasljeđa.
1972. – Čileanski predsjednik Salvador Aljende izjavio u UN da američka telefonska i telegrafska kompanija ITT čini sve da izazove građanski rat u Čileu. General Augusto Pinoče je uz američku pomoć organizovao vojni udar u kojem je Aljende ubijen 11. septembra 1973, poslije čega je zaveo diktaturu.
1974. – Pad holandskog aviona “DC-8”, u blizini glavnog grada Šri Lanke – Kolomba, nije preživio niko od 191 putnika i članova posade.
1976. – Umro engleski kompozitor Edvard Bendžamin Britn, kome je svjetsku slavu donio “Fantastični kvartet”, djelo za obou i gudačke instrumente i “Jednostavna simfonija” za gudački kvartet, u kojoj je prvi put ispoljio sklonost ka baroknim formama. Ostala djela: opere “Piter Grajms”, “Otmica Lukrecije”, “Albert Hering”, kompozicije za orkestar “Ratni rekvijem”, “Proljećna simfonija”, “Varijacije na temu Franka Bridža”.
1977. – Na jugu Malezije poginulo 100 ljudi prilikom pada aviona koji je otela japanska teroristička grupa “Crvena armija”.
1977. – Diktator Žan Bedel Bokasa – na ceremoniji koja je koštala četvrtinu nacionalnog proizvoda zemlje – sam sebe krunisao za cara Centralnoafričkog carstva.
1980. – U avionskoj nesreći u blizini Lisabona, za koju se sumnja da je posljedica sabotaže, poginuo portugalski premijer Fransisko Sa Karneiro.
1989. – Članice Varšavskog pakta Bugarska, Mađarska, Demokratska Republika Njemačka, Poljska i SSSR – koje su okupirale Čehoslovačku 1968. – na sastanku u Moskvi su osudile vojnu intervenciju i saopštile da je to bilo “miješanje u unutrašnje poslove suverene Čehoslovačke”.
1993. – Vlada Angole i pobunjenički pokret UNITA postigli saglasnost o uslovima primirja radi okončanja 18-godišnjeg građanskog rata u toj afričkoj zemlji.
1995. – U nesreći kamerunskog aviona “boing 737” poginulo 72 od 77 putnika i članova posade.
1995. – Ministri inostranih poslova Evropske unije na sastanku u Briselu suspendovali sankcije SR Jugoslaviji.
1997. – U kanadskom gradu Otavi predstavnici 121 države potpisali istorijski sporazum o zabrani upotrebe protivpješadijskih mina, ali je više zemalja, uključujući SAD, odbilo to da učini.
1998. – Posljednji borci Crvenih Kmera predali se armiji Kambodže, čime je poslije dvije decenije okončana borba tog maoističkog pokreta protiv vladinih snaga.
2001. – Predsjedništvo BiH podnijelo Opštinskom tužilaštvu u Sarajevu krivičnu prijavu zbog osnovane sumnje da je od 1990. do 1993. godine namjerno uništen dio zapisnika i stenograma sa sjednica Predsjedništva Republike BiH.
2003. – Normalizovani trgovinski odnosi između Srbije i Crne Gore i SAD.
2006. – Vojska preuzela kontrolu nad vladom Fidžija, što je četvrti državni udar u ovoj zemlji od 1987. godine.
2013. – Umro Emanuel Makdonald Bejli, britanski atletičar, olimpijac, svjetski rekorder u disciplini 100 metara.
– Danas je Vavedenje presvete Bogorodice, dan kada je, prema hrišćanskom vjerovanju, mala Marija, prvi put uvedena u hram. Kada je Marija napunila tri godine, njeni roditelji Joakim i Ana doveli su je iz Nazareta u Jerusalim da je predaju Bogu u hram, u kojem je potom boravila devet godina. Vavedenje se smatra pretežno ženskim praznikom.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
