Danas je četvrtak, 1. oktobar, 275. dan 2020. Do kraja godine ostao je 91 dan.
1207. – Rođen engleski kralj Henri Treći, koji je stupio na prijesto u devetoj godini života, jer mu je u Prvom baronskom ratu poginuo otac Džon, nazvan “Džon Bez Zemlje”, ali je stvarno počeo da vlada 1234.
1684. – Umro francuski pisac Pjer Kornej, tvorac klasične francuske tragedije koju je oslobodio izvještačenosti, dajući likovima snagu dubokog unutrašnjeg proživljavanja. Pisao je i komedije, religiozne poeme, prigodne pjesme i pozorišne književno-teorijske spise. Djela: tragedije “Sid”, “Horacije”, “Sina”, “Poliekt”, “Rodogin”, “Nikomed”, komedija “Lažljivac”.
1754. – Rođen ruski car Pavle Prvi Petrovič Romanov, nasljednik Katarine Velike, koji je poslije dolaska na vlast 1796. godine, zbog straha od ideja Francuske revolucije, zaveo policijski režim i uveo Rusiju u “Drugu koaliciju” s Engleskom i Austrijom protiv Francuske. Poslao je rusku vojsku pod komandom generalisimusa Aleksandra Vasiljeviča Suvorova u Italiju i Švajcarsku i ona je 1798. i 1799. izvojevala više pobjeda nad francuskim trupama. Razočaran pasivnošću Engleske izmirio se 1800. s “prvim konzulom” Francuske Napoleonom Bonapartom i prekinuo diplomatske odnose sa Londonom. Čestim smjenjivanjem činovnika i ograničavanjem privilegija dvorana okrenuo je protiv sebe dvorske oficire koji su 1801. organizovali zavjeru i ubili ga.
1795. – Belgija pripojena Francuskoj.
1800. – Španija tajnim sporazumom Francuskoj vratila Luizijanu.
1865. – Rođen francuski kompozitor i muzički kritičar Pol Dika, profesor Pariskog konzervatorijuma, čije su kompozicije inspirisane klasičnom tradicijom i obogaćene uticajem kasnoromantičara i impresionista. Djela: orkestarski skerco “Čarobnjakov učenik”, opera “Arijadna i Plavobradi”, koreografska poema “Peri”.
1870. – U bici kod Sedana u francusko-pruskom ratu zarobljen je francuski car Šarl Luj Napoleon Treći Bonaparta, a Francuska je tri dana kasnije ponovo postala republika.
1878. – U Nišu počela da radi gimnazija, u koju je u prvoj školskoj godini upisano 49 učenika.
1892. – Rođena Anica Savić – Rebac, srpski književnik i klasični filolog, profesor Univerziteta u Beogradu. Djela: “Problemi antičke estetike”, “Antička demokratija i socijalni problemi”, “Problemi predplatonske erotologije”, komentar i prevod spjeva Tita Lukrecija Kara “O prirodi stvari”, mnoštvo prevoda na engleski, njemački, francuski i italijanski jezik.
1904. – Rođen američki pijanista ruskog porijekla Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira u istoriji muzike. SSSR je napustio 1925. godine, a kad se prvi put vratio 1986. održao je trijumfalne koncerte u Moskvi i Lenjingradu.
1914. – Turska kao saveznica Centralnih sila u Prvom svjetskom ratu zatvorila Dardanele za brodove zemalja Antante.
1918. – Predvođeni engleskim pukovnikom Tomasom Edvardom Lorensom, poznatim kao Lorens od Arabije, Arapi su uz pomoć Britanaca u Prvom svjetskom ratu preoteli Damask od Turaka.
1924. – Radio-Beograd počeo da emituje program. U eksperimentalnim emisijama inženjeri Mihajlo Simić i Dobrivoje Petrović su sa predajnika u Rakovici emitovali i koncerte pjevača Beogradske opere. Kao znak sjećanja na prvo emitovanje 1. oktobar ustanovljen je za dan RTV Srbije.
1924. – Rođen američki državnik Džejms Erl Džimi Karter, predsjednik SAD od 1977. do 1981.
1928. – U SSSR je proglašena prva petoljetka radi povećanja industrijske i poljoprivredne proizvodnje.
1936. – Španski fašisti proglasili svog vođu Fransiska Franka za šefa države.
1938. – Njemačka armija ušla u Čehoslovačku i okupirala Sudete poslije Minhenskog sporazuma nacističke Njemačke sa Velikom Britanijom i Francuskom.
1943. – Saveznici poslije jednomjesečne bitke u Drugom svjetskom ratu zauzeli Napulj.
1946. – Međunarodni vojni sud u Nirnbergu, poslije desetomjesečnog proseca, osudio na smrt vješanjem 12 njemačkih nacističkih vođa zbog ratnih zločina u Drugom svjetskom ratu, trojicu na doživotnu robiju, a četvoricu na zatvorske kazne od 10 do 20 godina.
1949. – U Pekingu proglašena Narodna Republika Kina pod vođstvom Mao Ce Tunga.
1957. – Umro srpski biolog i fiziolog Ivan Đaja, profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umjetnosti, koji je istraživanjima fiziologije duboko ohlađenog organizma stekao svjetski renome. Jedan je od osnivača hipotermije. Osnovao je 1910. prvu katedru za fiziologiju kod nas. Objavio je sam ili sa saradnicima više od 200 naučnih radova. Djela: “Osnovi fiziologije”, “Od života do civilizacije”, “Pogled u život”, “Eksperimentalno traženje energetičke osnove kod živih bića”, “Osnovna biološka energija i energetika kvasa”, “Biološki listići”, “Putopisi”.
1960. – Proglašena nezavisnost najmnogoljudnije afričke zemlje – Nigerije, koja je od kraja 19. vijeka bila britanska kolonija.
1965. – Indonezijska armija pod vođstvom generala Suharta, štićenika SAD, koji je ubrzo prigrabio svu vlast, skršila pokušaj državnog udara, poslije čega je uslijedio nemilosrdan obračun sa Komunističkom partijom Indonezije, optuženom za pokušaj udara, čijih je oko 700.000 članova i pristalica likvidirano.
1979. – Zona Panamskog kanala poslije 70 godina pod kontrolom SAD formalno predata na upravu Panami.
1982. – Vođa desničarske Hrišćansko-demokratske unije Helmut Kol postao šesti kancelar Zapadne Njemačke, naslijedivši socijaldemokratu Helmuta Šmita.
1988. – Mihail Sergejevič Gorbačov postao predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR umjesto Andreja Andrejeviča Gromika, penzionisanog dan ranije.
1988. – Umro srpski glumac Pavle Vuisić, “vulkan glume, života i snage” – kako ga je opisao Orson Vels. Već u prvom filmu “Čudotvorni mač” Vojislava Nanovića 1950. nametnuo se neobično snažnom glumačkom ličnošću, koja je potom obilježila više od sto filmova i mnoštvo TV serija i drama, poput kultne serije “Šešir gospodina Vujića”. Filmovi: “Ko to tamo peva”, “Sjećaš li se Doli Bel?”, “Maratonci trče počasni krug”, “Hajka”, “Kampo Mamula”, “Dim”, “Mačak pod šlemom”, “Parče plavog neba”, “Žeđ”, “Horoskop”, “Inspektor”, “Sam”, “Pogon B”, “Kad čuješ zvona”, “Događaj”, “Konjuh planinom”.
1989. – Danska kao prva zemlja dozvolila brak homoseksualaca.
1990. – Srpsko nacionalno vijeće u Srbu proglasilo autonomiju Srba u Hrvatskoj na osnovu referenduma na kojem se od 567.317 građana za autonomiju izjasnilo 567.127.
1995. – Velika Britanija napustila imperijalne mjere za dužinu i težinu uspostavljene 1812. Kilometar, metar, centimetar, litar, kilogram i gram su zamijenili milju, jard, fit, inč, galon, pintu, libru, funtu i uncu.
1997. – Izrael oslobodio vođu palestinskih islamskih terorista i osnivača terorističke organizacije “Hamas” šeika Ahmeda Jasina i na osnovu sporazuma sa Jordanom deportovao ga u jordansku prijestonicu Aman.
1999. – Visoki predstavnik za BiH Volfgang Petrič donio odluku o izmjenama i dopunama Zakona o Radio-televiziji Srpske, kao prelaznu mjeru kojom se naziv Srpska radio-televizija zamjenjuje nazivom Radio-televizija Republike Srpske.
2003. – Narodna skupština Republike Srpske usvojila deklaraciju kojom se traži povlačenje tužbe BiH protiv SCG za genocid pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu.
2003. – Reprezentativac Republike Srpske i član Kik-boks kluba “Sektor” iz Banjaluke Draženko Ninić osvojio zlatnu medalju na Svjetskom prvenstvu na Jalti.
2006. – Izrael okončao povlačenje vojnika sa juga Libana, koji je cijelu deceniju bio uporište Hezbolaha.
2008. – Vrhovni sud Rusije donio odluku da ubistvo cara Nikolaja Drugog tokom boljševičke revolucije 1918. godine nije bilo zakonito.
2010. – Umro američki glumac Toni Kertis koji je slavu stekao ulogom u filmu Bilija Vajldera “Neki to vole vruće” u kome je igrao sa Merlin Monro i Džekom Lemonom.
Foto: nezavisne.com/Ilustracija
Izvor: SRNA
