Danas je ponedjeljak, 3. april, 93. dan 2019. Do kraja godine ima 272 dana.
1367. – Rođen engleski kralj Henri Bolingbrok, poznat kao Henri Četvrti, osnivač Lankasterske dinastije. Prijesto je prigrabio 1399, zbacivši brata od strica Ričarda Drugog, koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine do smrti 1413, ugušio je jake pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cijena tih ratova bilo teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Posljednje godine vladavine obilježila je njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.
1512. – Turski sultan Bajazit Drugi abdicirao u korist sina Selima Prvog.
1682. – Umro španski slikar Bartolomeo Esteban Muriljo, koji je najviše slikao religiozne kompozicije baroknog stila, sladunjave u temi i koloritu. Radio je i realističke prizore sa sentimentalnim podtekstom iz života ulične djece, poput slika “Mali prosjak”, “Djeca jedu dinju”.
1807. – U selu Voganj kod Rume počela Ticanova buna, nazvana tako prema njenom vođi Teodoru Avramoviću – Ticanu. Podstaknuti pobjedama srpskih ustanika nad Turcima i nezadovoljni teškim nametima, seljaci s vlastelinstva grofa Karla Pejačevića podigli su bunu i javili srpskom vojvodi Luki Lazareviću da se Srem digao na ustanak i da želi ujedinjenje sa Srbijom. Austrijska vojska, u jačini gotovo jedne armije, za deset dana je ugušila bunu u kojoj je učestvovalo oko 15.000 seljaka iz 45 sela rumskog i iločkog vlastelinstva. Tican je uhapšen i strijeljan krajem 1807.
1849. – Umro poljski pisac Juliuš Slovacki, tvorac poljskog romantičarskog pozorišta, majstor jezika i forme. Djela: zbirke pjesama “Poezija” (tri toma), poeme “Anhelli”, “U Švajcarskoj”, “Benjovski”, “Čas misli”, “Kralj-Duh”, drame “Kordijan”, “Fantazi”, “Mazepa”, “Mindove”, “Marija Stjuart”, “Horštinjski”, “Salomejin srebrni san”, tragedije “Baladina”, “Lila Veneda”.
1893. – Rođen engleski pozorišni i filmski glumac i režiser Lesli Hauard, poznat po izuzetno suptilnoj glumi. U Drugom svjetskom ratu je poginuo
1943. kao dvojnik britanskog premijera Vinstona Čerčila, kad su Nijemci iznad Biskajskog zaliva oborili avion u kojem je bio, uvjereni da je premijer u letjelici. Filmovi: “Romeo i Julija”, “Pigmalion”, “Prohujalo sa vihorom”, “Intermeco”.
1897. – Umro njemački kompozitor Johanes Brams, istaknuti kasni romantičar, koji je dosljedno negovao klasičnu muzičku ravnotežu. Kao pobornik oživljavanja oblika klasične i pretklasične muzike komponovao je u tradiciji Johana Sebastijana Baha, Ludviga van Betovena i ranih romantičara, ali s dovoljno originalnosti i snage da postigne jedinstvo krepkosti i nežne melanholije, oporosti i raspjevanosti. Sintetizovao je principe klasike i romantike, pa su ga njegovi sljedbenici nazvali osnivačem njemačke novoklasične škole. Djela: četiri simfonije, kamerna muzika, violinske i klavirske sonate, balade, intermeca i varijacije za klavir, dva klavirska i jedan violinski koncert, vokalne kompozicije (“Njemački rekvijem”), solo pjesme, horovi.
1915. – Umrla srpska slikarka Nadežda Petrović, profesor Akademije likovnih umjetnosti u Beogradu i saosnivač “Kola srpskih sestara” (s Branislavom Nušićem), čije slike se odlikuju snažnim, originalanim izrazom i izvanrednim bogatstvom boja. Umrla je od tifusa kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala ranjene srpske vojnike u Prvom svjetskom ratu u valjevskoj bolnici. Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu priredila je 1900. Sačuvano je oko 200 njenih djela, od kojih su pojedina u vrhu srpskog slikarstva i ravna su evropskim majstorima tog vremena, poput slika “Resnik”, “Notr Dam”, “Autoportret”, “Bulonjska šuma”. Slikala je u rasponu od plenerizma do snažnog realizma prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba najsnažnije se vezala za modernu umjetnost i anticipirala je njen dalji razvoj. Rođena je u porodici u kojoj su dvije sestre postale slikarke, treća muzičar, a najmlađi brat Rastko Petrović – pisac.
1920. – Umro srpski političar i istoričar Dragoljub-Draža Pavlović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije, koji je 1919. izabran za prvog predsjednika Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Djela: “Ličnost u istoriji”, “Istorizam i racionalizam”, “Ujedinjenje Njemačke”, “Požarevački mir 1718”, “Srbija za vrijeme posljednjeg austrijsko-turskog rata 1788-1791”.
1922. – Novi Centralni komitet za generalnog sekretara Komunističke partije Rusije postavio Josifa Staljina.
1924. – Rođen američki glumac Marlon Brando, koji je karijeru počeo u pozorištima na Brodveju, ali su mu svjetsku slavu donijele filmske uloge “mladih gnjevnih ljudi” pedesetih godina 20. vijeka. Dobio je nagradu “Oskar” za glavnu ulogu u filmu “Na dokovima Njujorka”, ali je 1973. odbio da primi “Oskara” za glavnu ulogu u filmu “Kum”, protestujući tako protiv politike vlade SAD prema Indijancima. Umjesto da ode na ceremoniju dodjele nagrade, poslao je jednu indijansku glumicu da opiše patnje američkih Indijanaca. Ostali filmovi: “Tramvaj zvani želja”, “Viva Zapata!”, “Julije Cezar”, “Mladi lavovi”, “Jednoooki DŽek”, “Pobuna na brodu Baunti”, “Grofica iz Hongkonga”, “Odsjaj u zlatnom oku”, “Posljednji tango u Parizu”, “Apokalipsa sada”.
1930. – Ras Tafari postao car Haile Selasije Prvi od Abisinije (Etiopija).
1930. – Rođen njemački državnik Helmut Kol – kancelar Zapadne Njemačke od 1982. i kancelar Njemačke poslije ujedinjenja Zapadne i Istočne Njemačke 1990. Na tom položaju je ostao rekordnih 16 godina, do izbornog poraza 1998.
1936. – Pogubljen Bruno Hauptman, otmičar i ubica sina američkog pilota Čarlsa Lindberga, koji je prvi sam preletio Atlantski okean. Otmica i ubistvo toliko su ogorčili javnost SAD da je donesen poseban Zakon o otmici, prema kojem je za taj zločin uvedena smrtna kazna, ali mnogi i sada tvrde da je Hauptman bio nevin i da su zločin počinili nepoznati kriminalci.
1945. – Eduard Beneš obrazovao vladu Narodnog fronta Čehoslovačke, prvu poslije oslobođenja zemlje od nacističke njemačke okupacije u Drugom svjetskom ratu. Kad se uvjerio da zemlja nezaustavljivo klizi u komunističku diktaturu i bez ikakvih mogućnosti da spriječi takav razvoj događaja, 1948. je podnio ostavku i ubrzo umro.
1948. – Premijerom drame Ivana Cankara “Kralj Betajnove”, koju je režirao Bojan Stupica, svečano počelo radi Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Dramski ansambl je u početku imao 40 članova, direktor je bio pisac Eli Finci, a umjetnički rukovodilac Stupica.
1975. – Ruski velemajstor Anatolij Karpov postao 12. svjetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji prvak američki velemajstor Bobi Fišer demonstrativno odbio uslove Međunarodne šahovske organizacije za susret za svjetsku titulu. Fišer je potom napustio šahovsku scenu i privremeno se vratio tek 1992, kad je u nezvaničnom meču za svjetsku titulu u Beogradu i na Svetom Stefanu pobijedio ruskog velemajstora Borisa Spaskog, kojem je 1972. u meču u Rejkjaviku oduzeo titulu.
1990. – Bugarska prešla na predsjednički sistem vladavine i za prvog predsjednika parlament je izabrao Petra Mladenova, a Bugarska komunistička partija je promijenila ime u Bugarsku socijalističku stranku, na čijem čelu je takođe bio Mladenov.
1991. – Savjet bezbjednosti UN izglasao rezoluciju o prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmještaj mirovnih snaga u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno razaranje.
1991. – Umro engleski pisac Grejem Grin, suptilan analitičar psihe, čije su teme bile bezuspješno traganje za spasenjem i ljubavlju, strah, sažaljenje i nasilje. Djela: romani “Brajtonska stena”, “Moć i slava”, “Suština stvari”, “Kraj ljubavi”, “Gubave duše”, “Komedijaši”, “Monsinjor Kihot”, “Doktor Fišer iz Ženeve”, “Ministarstvo straha”, “Treći čovjek”, memoari “Neka vrsta života”, “Načini bjekstva”, drame, eseji, putopisi.
1992. – Srpski savjet za nacionalnu bezbjednost uputio apel narodu da zanemari nepromišljeni poziv krnjeg Predsjedništva BiH na mobilizaciju i sve učini kako bi bio izbjegnut građanski rat i stradanje, ali to nije zaustavilo sukobe.
1995. – Najmanje 150 pripadnika plemena Hutu, mahom žena i djece, masakrirano u jednom selu na sjeveroistoku Burundija.
1996. – U avionskoj nesreći kod aerodroma “Ćilipi” poginuo ministar trgovine SAD Ronald Braun. Avion “T-43” /vojna verzija “boinga 737″/, koji je letio na liniji Tuzla – Dubrovnik, pao je na jedno brdo kod Cavtata, 2,5 kilometra sjeverozapadno od aerodromske piste. Nesreću nije preživio niko od 35 članova posade i putnika, među kojima je bilo 12 službenika Vlade SAD, 12 američkih biznismena, funkcioner Evropske banke za razvoj, urednik “Njujork tajmsa”, hrvatski prevodilac i fotoreporter.
1999. – Avijacija NATO pakta srušila dunavski Most slobode koji je povezivao Novi Sad i Sremsku Kamenicu.
1999. – Vojnici Sfora u Štrpcima kod Rudog u Republici Srpskoj onesposobili dio pruge Beograd – Bar i ubili čuvara pruge Vidoja Tomića. 2000. – Na Palama uhapšen bivši član Predsjedništva BiH i nekadašnji predsjednik Narodne skupštine BiH i Skupštine Republike Srpske Momčilo Krajišnik. Optužnica tereti Krajišnika za genocid i zločin protiv čovječnosti, za prekršaje zakona i običaja rata i krupne prekršaje Ženevske konvencije.
2001. – Ratni komandant Armije BiH u Srebrenici Naser Orić svjedočio u Sarajevu pred istražiocima Haškog tribunala.
2003. – Srbija i Crna Gora postala 45. članica Savjeta Evrope.
2006. – Visoki predstavnik u BiH Kristijan Švarc-Šiling donio odluku da funkcioneri koje su smijenili prethodni visoki predstavnici u BiH, osim smijenjenih zbog nesaradnje sa Haškim sudom, mogu da obavljaju funkcije u javnim preduzećima i ustanovama.
2006. – Sud u Velesu izrekao oslobađajuću presudu arhiepiskopu Ohridske arhiepiskopije Jovanu, prema optužnici koja ga je teretila da je pronevjerio 320.000 evra crkvenog novca.
Foto: www.pink.rs
Nezavisne
