Danas je ponedjeljak, 29. jun, 181. dan 2020. Do kraja godine ima 185 dana.
1798. – Rođen italijanski pisac Đakomo Leopardi, čija se poezija kreće od pesimističkog stava prema istoriji do kosmičkog pesimizma, u kojem čovjek – svjestan praznine iluzije – nalazi solidarnost u zajedničkom bolu. I u stihu i u prozi je stvorio nov, snažan i moderan jezik. Glavni protagonisti njegovih djela su, prividno, priroda i ljudi, a u suštini to je vječni prostor, tajna postojanja i ništavilo. Djela: “Pjesme”, proza “Dijalozi i eseji” /Operete morali/, “Zibaldon”, dnevnik “Misli”.
1844. – Rođen srpski političar i pravnik Gligorije-Giga Geršić, profesor Velike škole u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije. Jedan je od osnivača Radikalne stranke, u čijoj je vladi triput bio ministar pravde. Bio je plodan pravni pisac, naročito iz međunarodnog javnog prava. Djela: “Enciklopedija prava”, “Sistem rimskog privatnog prava”, “Priroda državine”, “Današnje ratno pravo”, “Današnje diplomatsko i konzularno pravo”, “Međunarodno-pravni bilans u posleratnoj balkanskoj krizi”.
1844. – Rođen srpski matematičar i pronalazač LJubomir Klerić, profesor mehanike na Velikoj školi u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, ministar prosvjete i privrede. Izumio je polarni pantograf i traktoriograf. Bavio se uglavnom teorijskom mehanikom, napisao više naučnih radova i univerzitetski udžbenik “Teorijska mehanika”.
1858. – Rođen američki vojni inženjer Džordž Vašington Getals, koji je dovršio izgradnju Panamskog kanala, prvi guverner zone Kanala.
1869. – Skupština Srbije usvojila Ustav koji su poslije smrti kneza Mihaila Obrenovića 1868. sačinili Milivoje Blaznavac, Jovan Ristić i Jovan Gavrilović, namjesnici budućeg srpskog kneza i kralja Milana Obrenovića. Prvi put u istoriji Srbije skupšitna je postala zakonodavni organ, mada s ograničenim pravima.
1873. – Rođen srpski pisac Petar Kočić, nacionalni borac protiv austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine. Po povratku sa studija slavistike u Beču i službovanja u Srbiji i Skoplju dugo je bio bez posla, osuđivan je i tamnovao je u Banjaluci i Tuzli. U Banjaluci je pokrenuo list “Otadžbina”, koji je često zabranjivan. Počeo je s pjesmama, ali je ubrzo prešao da piše prozu. Jedrim i sažetim pripovijedanjem i svježim poetskim jezikom snažno je prikazao planinski zavičaj, život u njemu i sudbinu seljaka, a u satirama je britko kritikovao prilike u kojima su živjeli potlačeni bosanski seljaci pod austrougarskom okupacijom. Djela: satire “Jazavac pred sudom”, “Sudanija”, zbirke pripovijedaka “S planine i ispod planine”, “Jauci sa Zmijanja”.
1880. – Francuska anektirala pacifičko ostrvo Otaheite, sada poznato kao Tahiti, francuski protektorat od 1842.
1882. – Prema projektu njemačkog inženjera Oskara Smrekara, koji je obavio i probna bušenja, u Beogradu pušten u rad prvi savremeni vodovod. Iz pet dubokih bunara grad je dobijao oko 65 litara vode u sekundi.
1886. – Rođen francuski državnik i finansijski stručnjak Rober Šuman, tvorac “Šumanovog plana” 1950, na osnovu kojeg su 1952. Belgija, Holandija, Luksemburg, Zapadna Njemačka, Italija i Francuska stvorile Evropsku zajednicu za ugalj i čelik, preteču Evropske unije. Bio je ministar finansija 1946, premijer od 1947. do 1948, šef diplomatije od 1948. do 1953. i ministar pravde od 1955. do 1956.
1895. – Umro engleski biolog i filozof Tomas Henri Haksli, vatreni pobornik teorije Čarlsa Darvina. Snažno se protivio tradicionalnoj teologiji i skovao je termin “agnosticizam” da bi opisao sopstvenu poziciju. Od 1883. do 1885. bio je predsjednik Kraljevskog društva /Akademija nauka/. Evolucionistička shvatanja je izložio u djelu “Mjesto čovjeka u prirodi”. Ostala djela: “Evolucija i etika”, “Nauka i kultura”, “Priručnik komparativne anatomije kičmenjaka”.
1900. – Rođen francuski pisac Antoan Mari Rože de Sent-Egziperi, autor “Malog princa”, jednog od najljepših romana za djecu u svjetskoj književnosti. U djelima je veličao moralnu snagu heroja. Poginuo je u julu 1944. u Drugom svjetskom ratu kao pilot savezničkog aviona na borbenom zadatku iznad Mediterana.
1914. – Rođen češki dirigent i kompozitor Rafael Jeronim Kubelik, koji je već u 20. godini počeo da diriguje Češkom filharmonijom. Otišao je u izbjeglištvo kad su komunisti uzeli vlast 1948, a u otadžbinu se vratio 1990. da bi dirigovao na Praškom proljećnom muzičkom festivalu. U međuvremenu je priređivao velike koncertne turneje u Velikoj Britaniji i SAD, gdje je preselio 1950, postavši dirigent Simfonijskog orkestra u Čikagu, a 1955. direktor londonskog “Kovent Gardena”. Djela: dvije simfonije, koncert za violinu i orkestar, koncert za violončelo i orkestar, koncertino za flautu i kamerni orkestar, fantazija za violinu i orkestar, gudački kvartet, sonata za violinu i klavir, opera “Veronika”, kantata “Pro memoria patris”, solo pjesme.
1921. – U Beogradu pokušan atentat na regenta Aleksandra Karađorđevića dok se vraćao iz Skupštine u kojoj je ozakonio Vidovdanski ustav. Sa skela nedovršene zgrade na uglu Miloševe i Masarikove ulice molerski radnik Spasoje Stejić bacio je bombu na regentovu kočiju, ali je ona zapela za telefonske žice i eksplodirala, ne pogodivši cilj. Stejić je potom osuđen na smrt, ali je presuda preinačena na 20 godina robije.
1922. – Rođen srpski pisac Vasko Popa, član Srpske akademije nauka i umjetnosti, najprevođeniji srpski pjesnik u drugoj polovini 20. vijeka. Nazivan je jezičkim čudotvorcem i posljednjim velikim originalnim pjesnikom. Djela: zbirke pjesama “Kora”, “Nepočin-polje”, “Sporedno nebo”, “Uspravna zemlja”, “Vučja so”, “Živo meso”, “Kuća nasred druma”, “Rez”, antologija narodnih umotvorina “Od zlata jabuka”, antologija poetskog humora “Urnebesnik”.
1939. – U prvom komercijalnom letu preko Atlantika avion “Diksi Kliper” doletio iz SAD u Lisabon.
1941. – Umro poljski državnik, pijanista i kompozitor Ignac Jan Paderevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi, koji je od 1919. do 1921. bio premijer i šef diplomatije, a 1940. predsjednik Poljske. Djela: opera “Manra”, “Poljska fantazija” za klavir i orkestar, jedna simfonija, klavirska djela, solo pjesme.
1943. – U odmazdi zbog poraza u sukobu s borcima Rasinskog i Južnomoravskog partizanskog odreda kod Ćalija Nijemci su u Drugom svjetskom ratu u podnožju brda Bagdala u Kruševcu strijeljali oko 600 civila, uključujući žene i djecu. To mjesto je nazvano Slobodište i tu se svake godine održavaju manifestacije “Svečanosti slobode”.
1949. – Južna Afrika započela primjenu aparthejda, kojim su crnačka većina i ostali narodi obojene kože potpuno obespravljeni.
1966. – Amerikanci u Vijetnamskom ratu prvi put istovremeno bombardovali prijestonicu Sjevernog Vijetnama Hanoj i glavnu luku Hajfong.
1967. – Poslije pobjede u šestodnevnom ratu protiv arapskih država Izrael ujedinio podijeljeni Jerusalim, koji je kasnije proglasio za prijestonicu Izraela.
1974. – Marija Estela Isabelita de Peron proglašena predsjednikom Argentine, pošto je njen suprug Huan Domingo Peron teško obolio.
1974. – Veliko klizište, koje se iznenada aktiviralo oko 160 kilometara istočno od Bogote u Kolumbiji, usmrtilo više od 250 ljudi.
1980. – Vigdis Finbogadotir postala predsjednik Islanda, kao prva žena u Evropi demokratski izabrana za šefa države.
1981. – Hu Jaobang na čelu Komunističke partije Kine naslijedio Huo Guofenga.
1992. – Savezna Republika Jugoslavija saopštila da se odriče učešća na samitu Konferencije o evropskoj bezbjednosti i saradnji 9. i 10. jula 1992. godine, zbog jednostranih i proizvoljnih optužbi KEBS-a da je samo SRJ kriva za rat u bivšoj Bosni i Hercegovini.
1992. – Pripadnici Vojske Srpske Republike BiH povukli se sa sarajevskog aerodroma “Butmir” i predali ga jedinicama UNPROFOR-a.
1992. – Islamski teroristi ubili šefa vladajućeg savjeta Alžira Mohameda Budiafa dok je otvarao kulturni centar u gradu Anaba na istoku Alžira.
1993. – UN prihvatile kandidaturu belgijskog generala Frensisa Brikmona za novog komandanta mirovnih snaga UN u bivšoj BiH, umjesto dosadašnjeg francuskog generala Filipa Moriona.
1995. – U najtežoj mirnodopskoj nesreći u Južnoj Koreji u Seulu se srušila petospratna robna kuća, usmrtivši 502 ljudi.
1995. – Umrla američka filmska glumica Lana Tarner, jedna od najsjajnijih zvijezda Holivuda pedesetih godina 20. vijeka. Filmovi: “Oni neće zaboraviti”, “LJubav je snašla Endija Hardija”, “Dr Džekil i mr Hajd”, “Poštar uvijek zvoni dvaput”, “Kas Timberlan”, “Gradić Pejton”, “Imitacija života”, “LJubav ima mnogo lica”, “Monsunske kiše”.
1999. – Predsjednik Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske Petar Mandić preminuo na Vojno-medicinskoj akademiji u Beogradu.
1999. – Lidera kurdskih gerilaca Abdulaha Odžalana turski sud osudio na vješanje zbog vođenja separatističke kampanje tokom koje je poginulo više od 29.000 ljudi.
2000. – Visoki predstavnik za BiH Volfgang Petrič suspendovao primjenu Zakona o privatizaciji stanova u državnom vlasništvu u Republici Srpskoj, koji je trebalo da stupi na snagu 25.jula. OHR ocijenio da zakon nije u skladu sa Aneksom 7 Dejtonskog sporazuma i sa zakonima Srpske i da Tekst usvojenog Zakona ne otvara nikakve perspektive u ekonomskom smislu.
2001. – Predsjednik jugoslovenske Vlade Zoran Žižić podnio ostavku.
2001. – Šefovi diplomatija zemalja nasljednica bivše Jugoslavije potpisali u Beču Sporazum o raspodjeli imovine bivše zajedničke države.
2001. – Evropska komisija saopštila da je na Donatorskoj konferenciji za SR Jugoslaviju prikupljeno 1,28 milijardi dolara obećane pomoći i ocijenila ovaj rezultat kao “veoma pozitivan”.
2001. – NATO odobrio plan za slanje do 3.000 vojnika u Makedoniju koji će biti zaduženi za prikupljanje i uništenje oružja albanskih ekstremista.
2001. – Generalna skupština UN potvrdila je drugi petogodišnji mandat Kofija Anana na položaju generalnog sekretara UN.
2004. – Bivši predsjednik i bivši premijer Republike Srpske Krajine Milan Babić /48/ osuđen pred Haškim tribunalom na 13 godina zatvora zbog progona i zločina protiv čovječnosti i saučesništva u udruženom zločinačkom poduhvatu uklanjanja nesrpskog stanovništva sa gotovo jedne trećine teritorije u Hrvatskoj.
2007. – Izraelski predsjednik Moše Kacav podnio ostavku nakon što je priznao krivicu za seksualne prestupe prema ženama, zaposlenim u kabinetu.
2008. – Papa Benedikt Šesnaesti pozvao hrišćane na jedinstvo i prevazilaženje podjela između pravoslavaca i katolika.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
