Danas je četvrtak, 10. oktobar, 283. dan 2019. Do kraja godine ima 82 dana.
1684. – Rođen francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo delikatnog kolorita i osjetljivog crteža uglavnom posvećeno temama iz društvenog života aristokratije.
1813. – Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. vijeka. Njegove prve opere izražavaju slobodarske nacionalne ideje pokreta rizorđimento, a kasnija djela su vrhunac italijanskog romantizma – spoj tradicionalne melodioznosti i psihološke karakterizacije ličnosti, uz izvanredno usaglašeni tekst i muziku. Djela: opere “Nabuko”, “Travijata”, “Trubadur”, “Rigoleto”, “Bal pod maskama”, “Moć sudbine”, “Don Karlos”, “Aida”, “Otelo”, “Falstaf”.
1837. – Umro francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam “asocijalan”, jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni protiv drugih. U takvoj ekonomiji “arhitekta mašta o požarima… a staklar o gradu koji bi porazbijao sva stakla”. Ekonomsko-društveni razvoj je razvrstao u tri perioda: predindustrijski, “rasparčanu, neprijatnu industriju” u kapitalizmu i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica /falange/ u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac, što doprinosi opštoj harmoniji. Djela: “Novi industrijski i društveni svijet”, “Teorija četiri pokreta”, “Sabrana djela” /šest knjiga, posthumno/.
1861. – Rođen norveški polarni istraživač, diplomata i humanista Fritjof Nansen, profesor okeanografije na Univerzitetu u Oslu, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Istraživao je od 1893. do 1896. Grenland i Sjeverni ledeni okean ploveći na brodu “Fram”, koji je konzerviran i čuva se u blizini Osla. Poslije Prvog svjetskog rata bavio se zaštitom ratnih zarobljenika i nacionalnih manjina. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika i doprinio potpisivanju Ženevskog protokola o izbjeglicama. Jedna vrsta emigrantskog pasoša, nazvana “Nansenov pasoš”, i sada je u upotrebi za raseljena lica kao potvrda identiteta.
1888. – Rođen ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi, koji se boljševicima priključio 1906, poslije Oktobarske revolucije 1917. jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Kao predsjednik Kominterne 1928. i 1929. se protivio potpunoj kolektivizaciji, jer je smatrao da je za ekonomiju zemlje štetno ukidanje privatnih posjeda na selu. Takođe se suprotstavljao metodama obračuna sovjetskog diktatora Josifa Visarionoviča Džugašvilija /Staljina/ sa starim boljševicima. U vrijeme najžešćih staljinističkih čistki, na montiranom sudskom procesu, 1938. je osuđen na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao “pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra” strijeljan u martu 1938. Djela: “Politička ekonomija rentijera”, “Imperijalizam i svjetska privreda”, “Ekonomika prelaznog perioda”, “Teorija istorijskog materijalizma”.
1901. – Rođen švajcarski skulptor i slikar italijanskog porijekla Alberto Đakometi, čije je obimno, raznovrsno i osobeno djelo izraz gotovo svih dominantnih strujanja umjetnosti 20. vijeka. U ranom periodu je stvarao pod uticajem kubizma i nadrealizma, kasnije se bavio prostornim konstrukcijama, a pozna djela oličavaju tragičan egzistencijalistički humanizam.
1911. – Kineski vođa Sun Jat Sen je u Vučangu proglasio republiku i otpočeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču.
1913. – Završena izgradnja Panamskog kanala, dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean, ali su brodovi počeli da ga koriste tek 15. avgusta 1914.
1917. – Zbog torpedovanja brazilskih brodova Brazil je u Prvom svjetskom ratu objavio rat Njemačkoj.
1918. – Prva srpska armija počela operacije za oslobađanje Niša u Prvom svjetskom ratu. Srpska vojska je pod komandom vojvode Petra Bojovića u munjevitom napadu oslobodila Niš.
1943. – Generalisimus Čang Kaj Šek položio zakletvu kao predsjednik Kine.
1954. – Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.
1964. – U Tokiju otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.
1970. – Umro francuski političar Eduar Dalađe, potpisnik Minhenskog pakta s nacističkom Njemačkom 1938, kojim je Adolfu Hitleru omogućeno da okupacijom Sudeta rasparča Čehoslovačku. Između dva svjetska rata triput je bio francuski premijer, a u Drugom svjetskom ratu je poslije okupacije Francuske interniran u Njemačku.
1973. – Potpredsjedenik SAD Spiro Egnju morao da podnese ostavku zbog optužbi za izbjegavanje plaćanja poreza.
1980. – U Alžiru u zemljotresu poginulo 2.590 ljudi, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam ostalo bez krova nad glavom.
1982. – SAD nametnule sankcije Poljskoj zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat “Solidarnost”.
1985. – Umro američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je već prvi film “Građanin Kejn” – djelo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže – jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Izgradio je osoben stil i svako njegovo djelo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. godine nagradu “Oskar” za životno djelo. Ostali filmovi: režija i gluma – “Veličanstveni Ambersonovi”, “Dama iz Šangaja”, “Magbet”, “Otelo”, “Zrno zla”, “Gospodin Arkaden”, “Proces”, “Ponoćna zvona”, “Istine i laži”, gluma – “Sirotica iz Lovuda”, “Treći čovjek”, “Hotel `Internacional`”.
1985. – Umro američki filmski i pozorišni glumac ruskog porijekla Jul Briner. Igrao je u mnogim filmovima, ali je vjerovatno najviše upamćen po ulozi u muzičkom filmu “Kralj i ja”, za koji je nagrađen “Oskarom”, a i u pozorištu je godinama igrao u istoimenoj predstavi. Ostali filmovi: “Deset Božijih zapovijesti”, “Anastasija”, “Braća Karamazovi”, “Solomon i Saba”, “Sedmorica veličanstvenih”, “Taras Buljba”, “Zapadni svijet”.
1990. – SSSR i Njemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Njemačke do kraja 1994. U to vrijeme u Njemačkoj je bilo 380.000 sovjetskih vojnika i 220.000 članova njihovih porodica.
1991. – Skupština Srbije odlučila da republička zastava bude trobojka, bez zvijezde petokrake.
1993. – Socijalista Andreas Papandreu dobio izbore i vratio se na vlast u Grčkoj.
1995. – Izrael, u skladu s mirovnim sporazumom s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.
1997. – Pad aviona DC-9 argentinske kompanije ALA u Urugvaju nije preživio niko od 74 putnika i članova posade.
2000. – Predsjednici Bjelorusije, Kazahstana, Kirgistana, Rusije i Tadžikstana potpisali su u Astani glavnom gradu Kazahstana, sporazum o stvaranju Evroazijske ekonomske zajednice koji podrazumijeva integraciju ekonomije pet bivših sovjetskih republika.
2001. – Bijela kuća objavila “crnu listu” najtraženijih terorista – na spisku su 22 imena, a na vrhu su Osama bin Laden i dvojica njegovih najbližih saradnika – Ajman el Zavahir i Mohamed Atef.
2004. – Američki glumac Kristofer Riv, poznat po filmskoj ulozi strip junaka Supermena, umro u 52. godini.
2015. – U dvije eksplozije u Ankari poginulo je 95 ljudi, a povrijeđeno više od 500. Eksplozije su se desile ispred glavne željezničke stanice.
2013. – Umro Skot Karpenter, američki astronaut, jedan od sedmorice članova grupe “Merkjuri” – prve grupe astronauta američke svemirske agencije Nasa.
Foto: N.N.
Izvor: SRNA
